تنگی یا انسداد عروق مغز به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن عروق خونی مغز به دلیل جمع شدن رسوبات، لخته‌های خونی یا سایر عوامل، باریک یا مسدود می‌شوند. این وضعیت می‌تواند به کاهش جریان خون به نواحی خاصی از مغز منجر شود و به دنبال آن مشکلات عصبی و عملکردی جدی ایجاد کند. در این مقاله به بررسی علل رو راهکارهای درمانی این عارضه می پردازیم.
تنگی یا انسداد عروق مغز چیست؟
تنگی یا انسداد عروق مغز یک وضعیت جدی است که می‌تواند به مشکلات عصبی و عملکردی مهمی منجر شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا از عوارض جدی مانند سکته مغزی یا مرگ مغزی جلوگیری شود و کیفیت زندگی بیمار بهبود یابد. همکاری با پزشک و پیروی از توصیه‌های درمانی می‌تواند به مدیریت این وضعیت و پیشگیری از پیشرفت آن کمک کند.
علل تنگی یا انسداد عروق مغز
علل تنگی یا انسداد عروق مغز می‌توانند متنوع باشند و بر اثر عوامل مختلفی بروز کند. این عوامل می توانند به تدریج باعث ایجاد انسداد در عروق خونی مغز شوند یا به صورت ناگهانی رخ دهند. درادامه این مطلب به دلایل اصلی تنگی یا انسداد عروق مغز اشاره خواهیم کرد:
آترواسکلروز (سختی عروق)
تجمع چربی‌ها، کلسترول، کلسیم و سایر مواد در دیواره‌های عروق خونی به ایجاد پلاک‌های آترواسکلروتیک منجر می‌شود که عروق را باریک کرده و جریان خون را کاهش می‌دهد.
لخته‌های خونی
لخته‌های خونی که در نقاط دیگر بدن، مانند قلب یا عروق بزرگ، تشکیل می‌شوند و سپس به عروق مغز منتقل می‌شوند و به تدریج بزرگ‌تر شده و باعث انسداد کامل عروق شوند.
آمبولی
مواد خارجی مانند لخته‌های خونی، چربی‌ها یا هوای وارد شده به جریان خون از طریق آمبولی می‌توانند به عروق مغز منتقل شده و باعث انسداد شوند.
اسپاسم عروق
انقباضات ناگهانی و شدید عروق خونی، که ممکن است به دلیل استرس، تغییرات دما، مصرف مواد مخدر یا داروها رخ دهد، می‌تواند منجر به تنگی موقت عروق شود.
التهاب عروق (واسکولیت)
بیماری‌هایی مانند واسکولیت که باعث التهاب دیواره‌های عروق می‌شود، می‌تواند به تنگی و انسداد عروق مغز منجر شود.
اختلالات ژنتیکی و ارثی
برخی از اختلالات ژنتیکی می‌توانند به تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک یا لخته‌های خونی منجر شوند که به تنگی عروق مغز کمک می‌کنند.
فشار خون بالا (هیپرتانسیون)
فشار خون بالا می‌تواند باعث آسیب به دیواره‌های عروق و ایجاد شرایطی مناسبی برای بروز این عارضه شود.
دیابت
دیابت کنترل نشده می‌تواند باعث آسیب به عروق خونی و افزایش خطر آترواسکلروز و انسداد شریان های مغز شود.
کلسترول بالا
سطح بالای کلسترول در خون می‌تواند به تجمع پلاک‌های چربی در دیواره‌های عروق و ایجاد انسداد عروق مغز منجر شود.
سیگار کشیدن و مصرف الکل
مصرف سیگار و الکل می‌تواند به بروز این عارضه منجر شده و خطر انسداد عروق مغز را افزایش دهد.
علائم تنگی یا انسداد عروق مغز
علائم تنگی یا انسداد عروق مغز می‌توانند بسته به شدت انسداد و نواحی آسیب‌دیده متفاوت باشند. این علائم ممکن است به طور ناگهانی یا به تدریج بروز پیدا کنند و شامل مشکلات عصبی و عملکردی مختلفی باشند. در ادامه بازرترین علائم اصلی تنگی یا انسداد عروق مغز بیان خواهیم کرد:
سردرد شدید
احساس سردرد شدید، ناگهانی، مداوم و غیرمعمول ممکن است ناشی از کاهش جریان خون به نواحی خاصی از مغز باشد.
بیشتر بخوانید: بهترین دکتر درمان سردرد
اختلال در گفتار
دشواری در صحبت کردن، فهمیدن سخن دیگران یا ناتوانی در بیان افکار به طور صحیح می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات عروقی در مغز باشد.
ضعف یا بی‌حسی
ضعف ناگهانی یا بی‌حسی در یک طرف بدن، مانند: بی‌حسی دست‌ها یا پا، می‌تواند نشانه‌ای از انسداد عروق مغز باشد. همچنین بی‌حسی یا ضعف در صورت، به ویژه در یک طرف صورت، می‌تواند به دلیل تنگی عروق مغز باشد.
اختلال در بینایی
اختلالات بینایی مانند کاهش ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم، دید تار یا دو بینی، می‌تواند به دلیل کاهش جریان خون به نواحی مرتبط با بینایی در مغز باشد.
مشکلات حرکتی
مشکل در حفظ تعادل، هماهنگی و حرکت می‌تواند از علائم تنگی عروق مغز باشد.
اختلالات شناختی و حافظه
مشکلات در حافظه، تمرکز و دیگر عملکردهای شناختی ممکن است به دلیل کاهش جریان خون به نواحی مغز مربوط به این عملکردها باشد.
گیجی و سردرگمی
احساس گیجی، سردرگمی یا بروز مشکلات در درک موقعیت‌ها و زمان می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات عروقی مغز باشد.
تهوع و استفراغ
تهوع و استفراغ ناگهانی یا شدید می تواند از دیگر علائم گرفتگی عروق مغزی باشد.
تشنج
برخی حملات تشنجی یا افزایش شدت و تعداد تشنج‌ها گاهی بر اثر مشکلات در خون رسانی و گرفتگی عروق مغزی رخ می‌دهد.
بیشتر بخوانید: درمان اختلال تکلم بعد از سکته مغزی
تشخیص تنگی یا انسداد عروق مغز
تشخیص تنگی یا انسداد عروق مغز نیاز به بررسی‌های دقیق و استفاده از روش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های تخصصی دارد. انجام برخی تست ها و بررسی ها به پزشکان کمک می‌کند تا علت انسداد، میزان و تأثیر آن بر سلامت مغز را ارزیابی کنند. در ادامه به معرفی روش‌های اصلی تشخیص تنگی یا انسداد عروق مغزی می‌پردازیم:
بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه بالینی
پزشک متخصص مغز و اعصاب ابتدا تاریخچه پزشکی کامل بیمار را جمع‌آوری می‌کند و به علائم، سابقه خانوادگی، و عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا توجه می‌کند. همچنین معاینه فیزیکی و عصبی برای ارزیابی علائم عصبی مانند ضعف، بی‌حسی، اختلال در گفتار و هماهنگی انجام می‌شود.
انجام انواع روش‌های تصویربرداری
سی‌تی‌اسکن: سی‌تی‌اسکن به شناسایی انسداد عروق و نواحی آسیب‌دیده در مغز کمک می‌کند. این روش می‌تواند ناهنجاری‌های بزرگ و برخی از لخته‌های خونی را شناسایی کند. همچنین به به شناسایی سکته مغزی حاد و ارزیابی آسیب‌های مغزی ناشی از انسداد کمک می‌کند.
ام‌آرآی : ام‌آرآی به طور دقیق‌تری عروق مغز و بافت‌های آن را بررسی می‌کند. این روش می‌تواند مشکلات کوچک‌تر و ناهنجاری‌های عروقی مانند پلاک‌های آترواسکلروتیک را شناسایی کند.
انجام آزمایش
آزمون‌های خونی: آزمایش‌های خونی برای ارزیابی سطح کلسترول، قند خون و سایر عوامل خطر مرتبط با تنگی عروق مانند فاکتورهای التهابی انجام می‌شود. همچنین آزمایش‌های مربوط به لخته‌های خونی و عوامل انعقادی نیز ممکن است انجام شود.
اکوکاردیوگرافی: اگر احتمال وجود لخته‌های خونی یا مشکلات قلبی مطرح باشد، اکوکاردیوگرافی (تصویربرداری از قلب) برای شناسایی لخته‌ها یا اختلالات قلبی انجام می‌شود.
تست‌های عملکردی
تست‌های شناختی و عصبی: این تست‌ها برای ارزیابی عملکردهای شناختی و عصبی بیمار و شناسایی مشکلاتی مانند حافظه، تمرکز و مهارت‌های حرکتی انجام می‌شود.
دکتر ناصر مهربان متخصص مغز و اعصاب
درمان انسداد یا تنگی عروق مغزی
درمان انسداد یا تنگی عروق مغزی به شدت وضعیت، علت انسداد و تأثیر آن بر سلامت بیمار بستگی دارد. اهداف درمانی شامل بازگرداندن جریان خون به مغز، پیشگیری از عوارض بیشتر و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. روش‌های درمانی مختلف شامل درمان دارویی، مداخلات غیرجراحی و جراحی است. در ادامه به بررسی این روش‌ها پرداخته شده است:
درمان دارویی
داروهای ضد لخته (آنتی‌کوآگولان‌ها): این نوع درمان به منظور پیشگیری از تشکیل لخته‌های جدید و پیشگیری از سکته مغزی انجام می شود. که از داروهایی مانند: وارفارین، آپیکسابان و دابیگاتران استفاده می شود.
داروهای ضد پلاکتی (آنتی‌پلاتلت‌ها):این نوع داروهای به منظور جلوگیری از تجمع پلاکت‌ها و تشکیل لخته‌های خونی تجویز می شود مانند: آسپرین، کلوپیدوگرل.
داروهای کاهش‌دهنده فشار خون: فشار خون بالا که یکی از عوامل خطر برای انسداد عروق مغز است با داروهای مانند: لیزینوپریل، آملودیپین کنترل می‌شود.
داروهای کاهش‌دهنده کلسترول: به منظور کاهش سطح کلسترول خون و پیشگیری از آترواسکلروز داروهایی مانند: آتورواستاتین، سیمواستاتین تجویز می‌شود.
بیشتر بخوانید: عوارض سکته مغزی
درمان‌های غیرجراحی
تغییرات غذایی: رعایت رژیم غذایی سالم، کم‌چرب و کم‌نمک برای کاهش عوامل خطر مانند کلسترول بالا و فشار خون می توانند در کاهش علائم کمک کننده باشد.
فعالیت بدنی: ورزش منظم برای بهبود سلامت قلب و عروق و کاهش وزن نیز موثر است.
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل: کاهش عادات ناسالم که می‌توانند به تنگی عروق کمک کنند.
پایش منظم: پیگیری و نظارت منظم بر وضعیت سلامت بیمار و واکنش به درمان دارویی تحت نظارت پزشک متخصص از مهمترین بخش های درمان این عارضه است.
تست‌های دوره‌ای: انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای ارزیابی اثرات درمان و پیشرفت وضعیت لازم است.
درمان‌های مداخله‌ای
آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری: به منظور باز کردن عروق مسدود شده و بهبود جریان خون از این روش درمانی استفاده کی شود که طی آن یک کاتتر با بالون به محل انسداد وارد می‌شود و بالون باد می‌شود تا عروق را باز کند. سپس یک استنت (مش فلزی) برای حفظ باز بودن عروق در محل قرار داده می‌شود.
برداشتن پلاک: حذف پلاک‌های آترواسکلروتیک از دیواره عروق برای بهبود جریان خون یکی دیگر از روش‌های درمان تنگی و گرفتگی عروق مغزی است که در این عمل جراحی، پلاک‌های جمع‌شده از دیواره عروق خونی به صورت جراحی برداشته می‌شود.
جراحی رفع انسداد‌های شدید
در صورت عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی یا مداخلات، جراحی‌های پیشرفته برای درمان انسداد انجام می‌شود. که شامل جراحی‌های پیچیده‌تر برای بازسازی عروق و بهبود جریان خون به مغز است.
نتیجه‌گیری
تنگی یا انسداد عروق مغزی می‌تواند منجر به مشکلات مختلفی شود. همچنین علت بروز این عارضه ترکیبی از عوامل مختلف است. مدیریت این علل می‌تواند به پیشگیری از بروز مشکلات جدی مانند سکته مغزی و بهبود سلامت عروق مغز کمک کند. شناسایی سریع علائم و درمان به موقع و مناسب بر اساس نتایج تشخیصی می‌تواند به کاهش خطرات و بهبود وضعیت بیمار کمک کند.
