ضعف عضلات دست و پا
علت ضعف عضلات دست و پا چیست؟ آیا ضعف طولانی مدت عضلات، خطرناک است؟
چه عواملی باعث ضعف عضلات دست و پا می شوند؟
درمان ضعف عضلات چیست؟ برای درمان ضعف عضلات به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
ضعف اندام (کاهش نیروی عضله اسکلتی)، یکی از مهم ترین علائم نورولوژیک در بیماران مغز و اعصاب می باشد.
در واقع با بررسی دقیق شدت و نوع ضعف اندام می توان، محل آسیب را در سیستم اعصاب مرکزی (CNS) و محیطی تعیین نمود.
همی پلژی به معنی فلج یا ضعف یک طرفه بدن، شامل: اندام های فوقانی و تحتانی می باشد. در صورتی که فلج کامل نباشد، اصطلاح همی پارزی (Hemiparesis) به کار برده می شود. همی پلژی ممکن است در ضایعات مغزی، ساقه مغز، نخاع و حتی اعصاب محیطی دیده شود که در ذیل به خصوصیات هر یک اشاره خواهد شد.
قبل از شروع مبحث لازم است ابتدا توضیحاتی در مورد مسیر راههای حرکتی داده شود. با ما همراه باشید.
مسیر راه های حرکتی
- نورون اول حرکتی: جسم سلولی نورون اول حرکتی، در کورتکس حرکتی مغز واقع در جلوی شیار مرکزی قرار گرفته است.
آکسون این نورون حرکتی به سمت پایین حرکت نموده و بعد از عبور از ماده سفید، کپسول داخلی و عقده های قاعده ای مغز، وارد ساقه مغز می گردد.
از اینجا به بعد، فیبرهای حرکتی هر طرف در مجاورت نزدیک با فیبرهای سمت مقابل قرار می گیرد. این فیبرهای حرکتی در حد فاصل ساقه مغزی و نخاع به سمت مقابل تقاطع می کنند. به همین علت ضایعات ساقه مغز و نیمکره های مغزی موجب ضعف اندام های سمت مقابل می شود.
ولی ضایعات یک طرفه نخاع منجر به ضعف اندام ها در همان طرف می گردد. نورون اول حرکتی، در نخاع در شاخ قدامی با نورون دوم سیناپس تشکیل می دهد.
- نورون دوم حرکتی: از شاخ قدامی نخاع به صورت ریشه های عصبی حرکتی خارج می شود. سپس به ریشه حسی پیوسته و تشکیل عصب نخاعی را می دهد.
عصب نخاعی نیز به دو شاخه قدامی و خلفی تقسیم می شود. در ناحیه گردنی از به هم پیوستن این شاخه های قدامی شبکه عصبی بازویی تشکیل می شود که اعصاب اصلی حسی و حرکتی اندام فوقانی (مدیان، اولنار، رادیال، موسکولوکوتانئوس و آگزیلاری) از این شبکه منشاء می گیرد.
- در ناحیه کمری_ساکرال شبکه عصبی لوملوساکرال تشکیل می شود که منشاء اعصاب اصلی اندام تحتانی (سیاتیک و فمورال) می باشد.
علائم مربوط به ضایعات نورون اول حرکتی:
- افزایش رفلکس های عمقی
- افزایش تون اندام ها
- علامت بابنسکی
- اختلال در انجام کارهای ظریف
- ضعف وجود دارد ولی شدت آن زیاد نیست.
علائم مربوط به ضایعات نورون دوم حرکتی:
- کاهش رفلکس های عمقی
- کاهش تون اندام ها
- آتروفی عضلات اندام
- گاهی پرش های زیر پوستی (فاسیکولاسیون) دیده می شود.
- شدت ضعف بیش از ضایعات نورون اول حرکتی است.
انواع ضعف عضلانی
در ادامه به معرفی انواع ضعف عضلانی و ویژگی های هرکدام می پردازیم:
ضعف اندام (پاراپلژی Paraplegia)
پاراپلژی به معنی ضعف یا فلج هر دو اندام تحتانی می باشد که می تواند در هر دو اندام یکسان بوده و یا شدت متفاوتی داشته باشد. اصطلاح پاراپارزی زمانی به کار می رود که اندام ضعیف شده ولی کاملا فلج نیست.
دو علت اصلی و مهم فلج پاراپلژی عبارتند از:
- ضایعات خط وسط مغز
با توجه به شکل آدمک مغزی، ناحیه حرکتی مربوط به اندام های تحتانی در سطح میانی و خط وسط مغز قرار گرفته است. بنابراین ضایعات دو طرفه خط وسط مغز (پاراساژیتال) می توانند با درگیری این مناطق حرکتی، ایجاد پاراپلژی نمایند.
از موارد این ضایعات می توان به تومورهایی همچون مننژیوم خط وسط و همچنین انفارکت مغزی دو طرفه در محدوده شریان مغزی قدامی اشاره نمود.
- ضایعات نخاعی
از آن جایی که راه های حرکتی دو طرف در نخاع در مجاورت هم قرار گرفته اند؛ هر نوع ضایعه پاتولوژیک در نخاع می تواند موجب گرفتاری دو طرفه شده و ایجاد پاراپلژی نماید.
به طور معمول به گرفتاری نخاع میلوپاتی گفته می شود. از نظر نوع ضایعه پاتولوژیک، ضایعات نخاع به موارد زیر طبقه بندی می شوند:
- ضایعات ایسکمیک: ایسکمی در محدوده شریان نخاعی قدامی، موجب انفارکت نخاعی می شود. شایع ترین محل بروز انفارکت نخاعی مهره ۶ توراسیک می باشد.
علامت آن به صورت پاراپلژی یا پاراپارزی حاد همراه با علائم درگیری راه های نخاعی می باشد.
- ضایعات نئوپلاستیک: از تومورهای اولیه نخاع می توان به مننژیوم، نورینوم و فیبروم اشاره نمود. گاهی همانند موارد مدولوبلاستوم یا اپاندیموم، گسترش تومور از مغز توسط مایع مغزی_نخاعی (CSF) صورت می گیرد.
همچنین نخاع محل شایعی برای متاستاز است. بخصوص در مورد سرطان ریه به طور شایع متاستاز به نخاع دیده می شود.
- ضایعات عفونی: TB و بروسلوز می توانند تنه مهره را گرفتار نمایند و به طور ثانویه موجب میلوپاتی گردند. همچنین فضای اپیدورال نخاع محل شایعی برای تشکیل آبسه بوده، که این مورد از اورژانس های جراحی اعصاب محسوب می گردد.
مهم ترین ارگانیسم مسئول آبسه، استاف اورئوس است. HIV و سیفیلیس نیز می توانند با درگیری نخاع (میلوپاتی) موجب پاراپلژی یا پاراپارزی گردند. آبسه اپیدورال در موارد اعتیاد تزریقی به طور شایع دیده می شود.
- ضایعات التهابی: بیماری سارکوییدوز (نادر)، آرتریت روماتویید و اسپوندیلیت انکیلوزان از جمله بیماری های التهابی هستند.
- بیماری های تغذیه ای: میلوپاتی از علائم مهم کمبود ویتامین B12 نیز می باشد. کمبود ویتامین B1 و ویتامین E نیز گاهی با درگیری نخاع همراه می باشند.
- تروما: تروما از علل مهم صدمه به نخاع و ضعف پاراپلژی است.
- بیماری ام اس: نخاع از محل های شایع تشکیل پلاک MS می باشد.
- فتق دیسک بین مهره ای: علائم آن به صورت درد شدید و ضعف پاراپارزی حاد عارض می شود.
- خونریزی نخاعی: معمولا در اثر یک مالفورماسیون عروقی در نخاع رخ می دهد.
- میلیت عرضی: به معنی التهاب سگمنتال بافت نخاع است. علت آن در اکثر موارد ویروس ها هستند.
- توکسیک: علل توکسیک بخصوص در موارد رادیاسیون با اهداف درمانی ممکن است سبب نکروز نخاع شود.
- اتوایمیون: از نمونه های این دسته از بیماری ها می توان به SLE و سندرم شوگرن اشاره نمود.
ضعف اندام (مونوپلژی Monoplegia)
مونوپلژی به معنی ضعف یا فلج یک اندام می باشد که ممکن است در ضایعات هر منطقه از سیستم اعصاب مرکزی یا محیطی رخ دهد. اگر فلج کامل نباشد یا ضعف مختصر در یک اندام باشد، مونوپارزی اصطلاح دقیق تری خواهد بود. در ذیل علل اصلی مونوپلژی مورد بحث قرار خواهد گرفت.
- ضایعات مغز
در ضایعات مغزی شیوع همی پلژی بیش از مونوپلژی می باشد، اما گرفتاری یک اندام بخصوص در ضایعات کورتیکال نیز می تواند رخ دهد. به طور مثال: کورتکس حرکتی مربوط به اندام فوقانی در ناحیه طرفی نیمکره ها و در مجاورت شیار سیلوین قرار گرفته است.
هر نوع پاتولوژی که منجر به این ناحیه باشد می تواند ایجاد مونوپارزی در اندام فوقانی نماید. انواع مهم و شایع ضایعاتی که می توانند با درگیری کورتکس مغز، ایجاد ضعف مونوپارزی نمایند عبارتند از:
- انفارکت مغزی
ناحیه مربوط به کورتکس حرکتی اندام فوقانی توسط شریان مغزی میانی (MCA) مشروب می گردد. انسداد یکی از شخه های MCA مربوط به این ناحیه، موجب گرفتاری ایزوله اندام فوقانی در سمت مقابل می شود.
البته به دلیل درگیری مناطق مجاور، مواردی مانند ضعف عضلات صورت و اختلال تکلم نیز قابل انتظار است. در ضایعات شدید تر، اختلال بینایی و حتی ضعف خفیف اندام تحتانی نیز ممکن است بروز نماید.
سردرد نوع میگرن در بعضی موارد با او همراه است. او را به یک علامت نورولوژیک کانونی (فوکال) گفته می شود که دقایقی قبل از شروع سردرد، در بیمار بروز نموده و ممکن است قبل از شروع سردرد بهبود یافته یا حین سردرد ادامه یابد.
ضعف اندام یکی از انواع اوراهای میگرن است که البته نسبت به اختلال حسی شیوع کمتری دارد. خصوصیت منحصر به فرد اورای میگرن پدیده Marching است.
به این معنی که ابتدا ضعف در یک اندام مثلا اندام فوقانی یک طرف شروع شده و سپس در اندام تحتانی همان سمت و نهایتا در اندام های سمت مقابل به ترتیب ایجاد می گردد.
اگرچه تظاهر تشنج معمولا به صورت علائم مثبت یعنی علائم حرکتی مثل حرکات تونیک و کلونیک می باشد، اما در موارد کمی ممکن است به صورت علائم منفی یعنی ضعف اندام بروز نماید.
چنانچه کانون تشنج در ناحیه کوچکی از کورتکس باشد، طوری که فقط یک اندام را گرفتار نماید می تواند منجر به ایجاد مونوپارزی یا مونوپلژی گردد.
برای تشخیص صحیح و ریشه یابی دقیق ضعف عضلات دست و پا لازم است با بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران مشورت و اطلاعات لازم را کسب کنید.
به خاطر داشته باشید طرح درمانی موثر و کارآمد تنها با تشخیص صحیح و قطعی امکان پذیر است.
با تشکر از حسن توجه شما بزرگواران، مدیریت سایت: دکتر ناصر مهربان (متخصص مغز و اعصاب در پاسداران)
سلام دکتر من الان چند روزه داروی هیدروکلروتیازید و مصرفشو تموم کردم روزی یک عدد میخوردم با داروی آلیترال روزی ٣ عدد ولی الانکه تموم شده درست از فردای تموم شدنه قرصام دست و پام لمس میشه بیحس میشه من اصلا اینطوری نبودم عوارض این داروئه دکتر یا نیست
سلام
نگران نباشید خطرناک نیست و جهت مشورت به پزشک معالج خود مراجعه نمایید تا تحت معاینه و بررسی های لازم قرار بگیرید.
ورزش میکنم دیگه میفتم،عظلهام واقعا خسته میشه،الان اخساس بیحسی و دارم بیشتر رو پوستم انگار پوستم خواب میره والا من اینجوری نبودم،بنظرتون من روزی ۳ تا قرص الیترال و روزی یدونه هیدروکلروتیازید مصرف کردم اینجوری شدم ،اعصابم واقعا خورده هی گریه میکنم میترسم
سلام آقای دکتر من خانمم ۴۵ سالمه چندوقته دست چپم از ناحیه کف دستم احساس ضعف داره گوش:چپم سوت میکشه و درد در ناحیه لگن و دیسک کمر دارم بنظرتون چیکار کنم
خیلی میترسم منو راهنمایی بکنید
سلام من یک مشکل ضعف دست، انگشتان و بازو دارم
سلام و درود بر شما
جناب دکتر من حدود یکماهه که طرف چپم هم دست هم پا ضعف شدید داره طوری که دلم میخاد یه جسم سنگین بزارم روش و از روزی که اینطور شدم خییییلی شدید اضطراب دارم که نکنه ام اس باشه دائم دارم گریه میکنم شبها از استرس بیدار میشم و دیگه خوایم نمیبره خواهش میکنم راهنماییم کنید
سلام اقای دکتر خسته نباشید.من یه سال پیش ناراحت وعصبانی شدم از شکمم بع سمت پای چپم تا پایین یه حس گرم شدن رفت ازاون به بعد هم پاهام یکم لاغر شدن وهم عضلات پام اصلا زور نداره راه میرم ولی خیلی ضیعفه میشه برام بگین علت رو ممنون ازتون.