درمان تشنج شامل اقدامات و مداخلات است که برای کنترل، کاهش یا پیشگیری از وقوع تشنجها انجام می‌شود. تشنج یک فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز است که میتواند به صورت ناگهانی رخ دهد و باعث تغییرات در رفتار، حرکت یا سطح هوشیاری شود. درمانهای تشنج بسته به علت و نوع تشنج ممکن است متفاوت باشد.
درمان تشنج چیست؟
اگر یک بار تشنج داشته‌اید بدین معنی نیست که حتما باز هم تشنج خواهید کرد اما در اغلب موارد، یک بار تشنج میتواند بیانگر آغاز بیماری باشد که نیاز به درمانهای تخصصی دارد. پیش از اینکه درمان تشنج را دریافت نمائید ابتدا باید علت تشنج مشخص شود. گاهی اوقات تشنج فقط یک بار و به دنبال یک بیماری و یا تحت شرایط خاصی رخ می‌دهد و احتیاجی به درمان ندارد. اما گاهی اوقات به صورت حملات مکرر رخ می‌دهد. جهت توقف تشنج و کاهش عوارض لازم است تا درمانهای مناسب را دریافت نمائید. در ادامه‌ی این مقاله به برخی از روش های رایج اشاره خواهیم کرد.
انواع روش های درمان تشنج
در ابتدا لازم است عوامل محرک تشنج را بشناسید، سپس از آنها دوری کنید. در ادامه به اصلی‌ترین روش‌های درمان تشنج اشاره خواهیم کرد:
درمان با دارو های ضد تشنج
داروهای ضد تشنج یکی از متداولترین درمان‌هایی است که جهت توقف تشنج استفاده می‌شود. داروهای مختلفی وجود دارد. بیشتر بیماران پس از مصرف یک و یا دو دارو دیگر دچار تشنج نمیشوند.
پزشک با توجه به علت زمینهای که منجر به تشنج شده است داروهایی را برای شما تجویز می‌کند که کمترین عوارض ممکن را به همراه داشته باشد. انتخاب دارو و دوز مناسب دارو در ابتدا میتواند کمی پیچیده باشد. در برخی موارد چند داروی مختلف باید امتحان شود تا اینکه داروی مناسب مشخص شود.
عوارضی که داروهای ضد تشنج به همراه دارند عبارتند از:
- تغییر وزن
- سرگیجه
- خستگی
- تغییرات رفتاری
- آسیب به کبد و یا مغز استخوان (در موارد نادر)
جهت انتخاب دارو و کاهش عوارض باید به این موارد دقت شود:
- وضعیت کلی سلامت بیمار
- تعداد دفعات تشنج
- سن بیمار
- سایر مشکلات سلامتی که بیمار به آن مبتلا است.
درمان تشنج با تغییر رژیم غذایی
یک رژیم غذای کتوژنیک میتواند در کنترل حملات تشنج موثر باشد. رژیم غذایی کتوژنیک رژیمی است که دارای چربی زیاد و کربوهیدرات کم باشد. استفاده از این رژیم غذایی به دلیل اینکه تعداد غذاهایی که مجاز به مصرف آن هستید بسیار کم است برای برخی از بیماران سخت است. سایر رژیم‌های غذایی که ممکن است در کنترل این اختلال موثر باشد در حال تحقیق و مطالعه است.
درمان تشنج با عمل جراحی
در صورتی که استفاده از ۲ داروی ضد تشنج اثرات مفیدی در کنترل آن نداشته باشد، کنترل این اختلال به روش جراحی میتواند یکی از گزینه‌های پیشنهادی پزشک باشد. انواع جراحی‌هایی که در این زمینه انجام می‌شود عبارت است از:
- لوبکتومی: بخشی از مغز که شروع تشنجها از آن قسمت است در طی این جراحی برداشته می‌شود.
- ابلیشن حرارتی: این روش که با نام لیزر درمانی حرارتی نیز معروف است یک عمل کم تهاجمی است که در آن از انرژی متمرکز لیزر استفاده می‌شود. انرژی لیزر روی قسمتی از مغز که آغازگر تشنج است متمرکز می‌شود. این فرآیند باعث از بین بردن سلول‌های مغزی خواهد شد که منجر به ایجاد تشنج می‌شوند.
- قطع زیر پیال چندگانه: در طی این جراحی چند برش در قسمت‌های مختلف مغز برای جلوگیری از تشنج ایجاد می‌شود. این روش زمانی که ناحیه‌ی آغازگر تشنج را نمی‌توان برداشت توصیه می‌شود.
- کورپوس کالوزوتومی: در طی این جراحی اتصال بین نورون‌های نیمکره‌ی چپ و راست مغز قطع می‌شود. این روش برای درمان تشنج‌هایی که از یک نیمکره آغاز می‌شود و به نیمکره‌ی دیگر می‌رسد توصیه می‌شود. در این بیماران حتی پس از جراحی نیز ممکن است تشنج در قسمتی که آغازگر تشنج بوده است ادامه داشته باشد.
- نیمفروتومی: در طی این جراحی یک سمت مغز به طور کامل از سایر قسمت‌های مغز و بدن جدا می‌شود. این جراحی در مواردی که داروها نتوانند تشنج را کنترل کنند توصیه می‌شود و برای بیمارانی که تشنج فقط نیمی از مغز آنها را درگیر می‌نماید توصیه می‌شود. پس از این جراحی ممکن است بسیاری از توانایی‌های عملکردی بیمار جهت انجام فعالیت‌های روزمره از بین برود. در کودکان با جلسات توانبخشی می‌توان اغلب این توانایی‌های را بازیابی کرد.
تشدید بیماری صرع و تشنج
درمان تشنج با تحریک الکتریکی
در صورتی که جراح قادر نباشد ناحیه‌ی شروع تشنج را طی جراحی بردارد و یا ارتباطات آن را قطع نماید می‌توان از دستگاه‌های تحریک الکتریکی استفاده کرد. این دستگاه‌ها در کنار استفاده از داروهای ضد تشنج میتوانند تشنج را تا حدود بسیاری کنترل نمایند. دستگاه‌هایی که به کار برده می‌شوند عبارتند از:
- تحریک عصب واگ: دستگاهی زیر پوست قفسه‌ی سینه قرار داده می‌شود تا عصب گردن را تحریک نماید و با ارسال سیگنال‌هایی به مغز از تشنج جلوگیری می‌کند.
- کاشت دستگاه در سطح مغز و یا بافت مغز: این دستگاه با تشخیص سیگنال‌های تشنج، تحریک‌های الکتریکی را جهت توقف آن ارائه می‌کند.
- تحریک عمیق مغز: سیم‌های نازکی به نام الکترود در قسمت‌های خاصی از مغز قرار داده می‌شود. این الکترودها، تکانه‌های الکتریکی تولید می‌نمایند تا فعالیت‌های مغزی که منجر به تشنج می‌شود را تنظیم می‌نماید.
درمان قطعی تشنج چیست؟
درمان قطعی تشنج معمولا با توجه به شدت و علت تشنج انتخاب می شود. ممکن است از ترکیب چند درمان برای رهایی کامل از مشکلات تشنج استفاده شود. درمانهای دارویی و تغییرات در سبک زندگی میتواند به کاهش حملات کمک کنند.
همچنین در برخی موارد، اگر تشنجها ناشی از یک ناحیه مشخص در مغز باشند، می‌توان با برداشتن آن ناحیه تشنجها را به طور کامل متوقف کرد. این جراحی برای بیمارانی که به داروهای ضد تشنج پاسخ نمی‌دهند، ممکن است مناسب باشد.
در برخی موارد دیگر اگر تشنجها به دلیل تومور یا ضایعه‌ای در مغز ایجاد شده باشند، برداشتن تومور یا درمان ضایعه میتواند به درمان قطعی تشنج منجر شود. در عین حال درمان عفونت‌های مغزی مانند مننژیت یا انسفالیت، یا اصلاح مشکلات متابولیک میتواند تشنجها را متوقف کند.
مهم است که تشخیص و درمان تشنجها تحت نظارت یک متخصص مغز و اعصاب صورت گیرد. هر بیمار ممکن است به درمانهای مختلفی پاسخ دهد و بنابراین باید برنامه درمانی اختصاصی برای هر فرد تنظیم شود.
سوالات متداول درمان تشنج
نتیجه‌گیری
تشنج میتواند بنا به دلایل مختلفی ایجاد شود. تکرار تشنج در زندگی روزمره و فعالیت‌های اجتماعی بیماران تاثیرات مخربی دارد بنابراین با توجه به علت آن باید در اولین فرصت درمانهای مناسب برای بیماران انجام شود. درمان تشنج یک فرآیند چندجانبه و پیچیده است که نیاز به ارزیابی دقیق و مداوم توسط متخصصان دارد. درمانهای مختلف و موثر میتوانند به کنترل و حتی توقف کامل تشنج کمک کنند. هر بیمار ممکن است به درمان خاصی پاسخ دهد و بنابراین یک رویکرد شخصی‌سازی شده ضروری است. در اغلب موارد با دارو می‌توان حملات را برای همیشه متوقف کرد اما در موارد شدید باید از روش‌های تهاجمی مانند جراحی استفاده شود. تشخیص صحیح، پیگیری مداوم و همکاری بین بیمار و پزشک، کلیدهای موفقیت در مدیریت و درمان تشنج هستند. هدف نهایی، بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش تاثیرات منفی تشنجها بر زندگی روزمره آنها است.
