دیسک گردن یکی از مشکلات رایج سیستم اسکلتی-عضلانی است که بسیاری از افراد در طول زندگی با آن مواجه می‌شوند. این عارضه معمولاً در نتیجه فشارهای مداوم، وضعیت‌های نادرست بدنی یا افزایش سن رخ می‌دهد. سبک زندگی کم‌تحرک، استفاده طولانی‌مدت از تلفن همراه و رایانه و همچنین استرس‌های فیزیکی از عوامل مهم در بروز این مشکل هستند.
دیسک‌های گردنی به عنوان بالشتک‌های نرم بین مهره‌های گردن عمل می‌کنند و نقش مهمی در جذب فشار و تسهیل حرکات گردن دارند. اما هنگامی که یکی از این دیسک‌ها آسیب ببیند یا دچار بیرون‌زدگی شود، می‌تواند به اعصاب مجاور فشار وارد کند و باعث درد، بی‌حسی یا ضعف در گردن، شانه‌ها و دست‌ها شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از پیشرفت دیسک گردن جلوگیری کرده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد. در این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان دیسک گردن می‌پردازیم.
دیسک گردن چیست؟
دیسک گردن به حالتی گفته می‌شود که یکی از دیسک‌های بین مهره‌ای در ناحیه گردن آسیب دیده یا دچار بیرون‌زدگی (هرنیاسیون) می‌شود. این دیسک‌ها ساختارهای ژله‌ای هستند که بین مهره‌های گردن قرار دارند و مانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند. نقش اصلی آن‌ها جلوگیری از ساییدگی مهره‌ها به یکدیگر و کمک به حرکت روان گردن است.
هنگامی که دیسک گردن به دلیل افزایش سن، حرکات نادرست یا فشار بیش از حد دچار آسیب شود، می‌تواند باعث تحریک یا فشار بر روی اعصاب نخاعی شود. این وضعیت ممکن است منجر به درد گردن و شانه، بی‌حسی در دست‌ها، ضعف عضلانی یا حتی سردرد شود.
دیسک گردن یکی از دلایل اصلی دردهای مزمن گردن است که می‌تواند عملکرد روزانه فرد را مختل کند. آگاهی از علل و علائم این بیماری نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت آن دارد.
علائم دیسک گردن
علائم دیسک گردن بسته به شدت آسیب و میزان فشار وارد شده بر اعصاب متفاوت است. برخی از افراد ممکن است تنها درد خفیفی داشته باشند، در حالی که در موارد شدیدتر، علائم می‌توانند به دست‌ها و حتی قسمت‌های بالایی کمر گسترش یابند.
درد گردن:درد مداوم یا متناوب در ناحیه گردن که ممکن است با حرکت تشدید شود.
درد تیر کشنده به شانه و بازو:دردی که از گردن شروع شده و به شانه، بازو و در برخی موارد تا انگشتان دست انتشار می‌یابد.
بی‌حسی یا مورمور شدن:احساس بی‌حسی، گزگز یا مورمور شدن در دست‌ها و انگشتان که می‌تواند نشانه فشار بر اعصاب باشد.
ضعف عضلانی: کاهش قدرت در دست‌ها یا بازوها که ممکن است باعث افتادن اشیاء از دست شود.
محدودیت حرکت گردن:سفتی یا کاهش دامنه حرکتی گردن که انجام حرکات ساده مانند چرخاندن سر را دشوار می‌کند.
علائم کمتر شایع اما مهم
سردرد:سردردهای گردنی که از پشت گردن شروع شده و به نواحی پیشانی و گیجگاهی گسترش می‌یابد.
عدم تعادل:در موارد نادر، فشار بر نخاع می‌تواند باعث مشکلات تعادلی شود.
درد بین تیغه‌های شانه:برخی افراد ممکن است درد مبهم یا تیرکشنده‌ای را در ناحیه پشت و بین دو شانه احساس کنند.
علائم دیسک گردن ممکن است با سایر بیماریهای ستون فقرات یا مشکلات عصبی اشتباه گرفته شود. بنابراین تشخیص دقیق و مراجعه به پزشک متخصص برای ارزیابی کامل ضروری است.
علت دیسک گردن
دیسک گردن معمولاً به دلیل ساییدگی و پارگی تدریجی دیسک‌های بین مهره‌ای رخ می‌دهد، اما عوامل متعددی می‌توانند خطر بروز این عارضه را افزایش دهند.
فرسایش طبیعی (افزایش سن):با افزایش سن، دیسک‌ها به تدریج آب خود را از دست می‌دهند و انعطاف‌پذیری آن‌ها کاهش می‌یابد. این وضعیت باعث می‌شود دیسک‌ها شکننده‌تر شده و در معرض ترک یا بیرون‌زدگی قرار گیرند.
حرکات تکراری و نادرست:نشستن طولانی‌مدت پشت کامپیوتر، استفاده بیش از حد از تلفن همراه (Text Neck)، خم شدن مداوم گردن و حرکات تکراری می‌تواند به مرور زمان فشار زیادی بر مهره‌ها وارد کند.
آسیب یا ضربه:تصادفات رانندگی، سقوط یا آسیب‌های ورزشی می‌توانند باعث پارگی یا جابه‌جایی دیسک گردن شوند. حتی یک آسیب خفیف می‌تواند منجر به فرسایش زودرس دیسک شود.
سبک زندگی کم‌تحرک:عدم فعالیت بدنی و ضعف عضلات گردن می‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کند و زمینه را برای آسیب دیسک فراهم کند.
وضعیت بدنی نامناسب:قرار گرفتن در وضعیت‌های نادرست (مانند خم کردن مداوم سر به جلو) می‌تواند به مرور زمان باعث تغییر در ساختار گردن و دیسک‌ها شود.
بلند کردن اجسام سنگین:بلند کردن نادرست اجسام سنگین یا وارد کردن فشار ناگهانی به گردن می‌تواند منجر به آسیب دیسک شود.
عوامل خطر
سیگار کشیدن: کاهش جریان خون به دیسک‌ها و تسریع فرسایش.
چاقی: فشار اضافی بر مهره‌ها و دیسک‌ها.
ژنتیک: سابقه خانوادگی مشکلات دیسک گردن.
دیسک گردن اغلب نتیجه یک فرایند تدریجی است که به مرور زمان ایجاد می‌شود. با تغییر در سبک زندگی، انجام تمرینات کششی و تقویت عضلات گردن می‌توان خطر ابتلا به این عارضه را کاهش داد.
بیشتر بخوانید: درمان سردرد
تشخیص دیسک گردن
تشخیص دقیق دیسک گردن برای تعیین شدت آسیب و انتخاب روش درمان مناسب ضروری است. پزشک با بررسی علائم بیمار و انجام معاینات فیزیکی، از آزمایش‌های تصویربرداری و گاهی تست‌های عصبی برای ارزیابی دقیق‌تر استفاده می‌کند.
مراحل تشخیص
شرح حال پزشکی:پزشک ابتدا در مورد علائم بیمار، مدت زمان درد، شدت آن و عواملی که باعث تشدید یا کاهش درد می‌شود، سوال می‌کند. سابقه آسیب‌های قبلی یا بیماریهای مرتبط نیز بررسی می‌شود.
معاینه فیزیکی:پزشک حرکات گردن، دامنه حرکتی و نقاط حساس به درد را ارزیابی می‌کند. همچنین وضعیت قدرت عضلات، واکنش‌های عصبی (رفلکس‌ها) و احساسات حسی در بازوها و دست‌ها بررسی می‌شود.
آزمایش‌های تشخیصی
تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray):برای بررسی تغییرات در مهره‌های گردن، تنگی فضای دیسک و مشکلات استخوانی استفاده می‌شود.
تصویربرداری با تشدید مغناطیسی: دقیق‌ترین روش برای مشاهده بافت‌های نرم، از جمله دیسک‌ها، اعصاب و نخاع است. MRI می‌تواند بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک را به وضوح نشان دهد.
CT اسکن (توموگرافی کامپیوتری):در مواردی که MRI امکان‌پذیر نیست، CT اسکن برای بررسی دقیق ساختارهای استخوانی و دیسک‌ها انجام می‌شود.
میلوگرافی:در این روش از تزریق ماده حاجب در کانال نخاعی و تصویربرداری CT برای مشاهده فشار دیسک بر نخاع یا اعصاب استفاده می‌شود.
الکترومیوگرافی (EMG):اگر پزشک به درگیری عصب مشکوک باشد، تست EMG برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی عضلات و بررسی میزان آسیب عصبی انجام می‌شود.
تشخیص افتراقی
برخی مشکلات دیگر مانند آرتروز گردن، تنگی کانال نخاعی یا آسیب‌های عضلانی علائمی مشابه دیسک گردن دارند. پزشک با انجام تست‌های تکمیلی، این شرایط را از یکدیگر تفکیک می‌کند.
بیشتر بخوانید: بهترین دکتر درمان سردرد
مراقبت از دیسک گردن
مراقبت صحیح از دیسک گردن می‌تواند به کاهش درد، پیشگیری از تشدید علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. این مراقبت‌ها شامل تغییر سبک زندگی، رعایت وضعیت بدنی مناسب و انجام تمرینات تقویتی است.
استراحت و کاهش فشار:در صورت درد حاد، چند روز استراحت کنید اما از بی‌تحرکی طولانی مدت پرهیز کنید.از انجام فعالیت‌هایی که فشار زیادی به گردن وارد می‌کنند (مانند بلند کردن اجسام سنگین) خودداری کنید.
وضعیت بدنی صحیح:هنگام نشستن، پشت صاف و گردن در راستای ستون فقرات باشد.از خم کردن سر به جلو برای مدت طولانی (مانند استفاده از موبایل) پرهیز کنید.از بالش طبی و مناسب برای حفظ انحنای طبیعی گردن در زمان خواب استفاده کنید.
ورزش و فیزیوتراپی:تمرینات کششی و تقویتی مخصوص گردن به کاهش فشار روی دیسک‌ها کمک می‌کند.فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود وضعیت گردن، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش درد کمک کند.تمرینات سبک مانند یوگا و پیلاتس برای تقویت عضلات گردن و شانه توصیه می‌شود.
استفاده از کمپرس:کمپرس سرد یا گرم می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند.در مراحل اولیه، کمپرس سرد برای کاهش تورم و در مراحل بعدی کمپرس گرم برای شل کردن عضلات توصیه می‌شود.
داروهای ضد التهاب:مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای شل‌کننده عضلات یا تزریق استروئید را تجویز کند.
پرهیز از حرکات ناگهانی:از چرخاندن سریع گردن یا حرکات ناگهانی که می‌تواند به دیسک آسیب بزند، خودداری کنید.
کنترل وزن: اضافه وزن می‌تواند فشار بر ستون فقرات و گردن را افزایش دهد.
ترک سیگار: سیگار کشیدن جریان خون به دیسک‌ها را کاهش می‌دهد و باعث تسریع فرسایش آن‌ها می‌شود.
کاهش استرس: استرس می‌تواند باعث افزایش تنش عضلانی و تشدید درد گردن شود. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن و تنفس عمیق می‌تواند مؤثر باشد.
درمان دیسک گردن
درمان دیسک گردن به شدت علائم و میزان آسیب وارد شده بستگی دارد. بیشتر بیماران با روش‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند، اما در موارد شدیدتر، ممکن است جراحی لازم باشد. هدف از درمان، کاهش درد، بهبود عملکرد گردن و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت است.
درمان‌های غیرجراحی (محافظه‌کارانه)
استراحت و مدیریت فعالیت‌ها: پرهیز از فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد می‌شوند. استراحت کوتاه‌مدت (چند روز)، اما از بی‌تحرکی طولانی‌مدت پرهیز کنید.
داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب.
شل‌کننده‌های عضلانی: برای کاهش اسپاسم عضلات گردن.
مسکن‌های قوی‌تر: در صورت درد شدید، پزشک ممکن است داروهای شبه‌افیونی (مانند ترامادول) را به صورت موقت تجویز کند.
تزریق استروئید: تزریق کورتون در فضای اپیدورال می‌تواند التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهد.
تمرینات کششی و تقویتی: برای بهبود انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات گردن و شانه.
ماساژ درمانی: کمک به کاهش تنش عضلات.
درمان با اولتراسوند و الکتروتراپی: کاهش درد و التهاب از طریق تحریک الکتریکی یا امواج صوتی.
استفاده از گردنبند طبی (بریس): گردنبند طبی می‌تواند به طور موقت گردن را بی‌حرکت کرده و فشار روی دیسک را کاهش دهد. استفاده طولانی‌مدت توصیه نمی‌شود، زیرا باعث ضعف عضلات می‌شود.
روش‌های جراحی (در موارد شدید)
اگر علائم با درمان‌های غیر جراحی بهبود نمی یابد یا عوارضی مانند ضعف شدید عضلات، بی‌اختیاری یا درد غیرقابل کنترل وجود داشته باشد، جراحی توصیه می‌شود.
دیسککتومی (Discectomy):برداشتن بخشی از دیسک که به عصب فشار وارد می‌کند.
فیوژن مهره‌ای (Spinal Fusion):اتصال دو یا چند مهره برای تثبیت ستون فقرات پس از برداشتن دیسک آسیب‌دیده.
جایگزینی دیسک (Artificial Disc Replacement):جایگزین کردن دیسک آسیب‌دیده با دیسک مصنوعی برای حفظ حرکت گردن.
نتیجه گیری
دیسک گردن یکی از مشکلات شایعی است که می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد، اما خوشبختانه با تشخیص به موقع و درمان مناسب، بیشتر بیماران می‌توانند علائم خود را کنترل کرده و از عوارض جدی پیشگیری کنند. تغییر سبک زندگی، انجام تمرینات فیزیوتراپی و رعایت اصول صحیح حرکتی نقش مهمی در بهبود و پیشگیری از این عارضه دارد.
اگرچه جراحی در برخی موارد اجتناب‌ناپذیر است، اما اکثر بیماران با روش‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند. آگاهی از علائم و اقدام سریع برای درمان، کلید اصلی مدیریت موفق این بیماری است. مراقبت از گردن و حفظ سلامت ستون فقرات می‌تواند از بسیاری از مشکلات آینده جلوگیری کند و به حفظ تحرک و سلامت کلی بدن کمک نماید.
