راه رفتن در خواب یک اختلال است که در آن فرد در حالت خواب و بدون آگاهی کامل، اقدام به راه رفتن یا انجام فعالیت‌های دیگر می‌کند. این وضعیت معمولاً در مرحله عمیق خواب رخ می‌دهد و می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.
راه رفتن در خواب یا خوابگردی چیست؟
راه رفتن در خواب یا خوابگردی (Sleepwalking) یکی از انواع اختلال خواب است که در آن فرد در حالی که هنوز در خواب عمیق به سر می‌برد، از بستر خود بلند می‌شود و بدون آگاهی یا هوشیاری کامل اقدام به راه رفتن یا انجام فعالیت‌های دیگر می‌کند. این وضعیت معمولاً در مرحله عمیق خواب غیر REM (حرکت سریع چشم) رخ می‌دهد و می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. در طول این دوره، فرد ممکن است رفتارهایی از قبیل راه رفتن در خانه، باز کردن درب‌ها، جابجا کردن اشیاء یا حتی خروج از خانه انجام دهد، اما پس از بیدار شدن هیچ خاطره‌ای از این وقایع ندارد. خوابگردی می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله استرس، کمبود خواب، ژنتیک و مصرف برخی داروها رخ دهد.
علت راه رفتن در خواب
راه رفتن در خواب یا خوابگردی می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین عوامل و علل این اختلال خواب می‌پردازیم:
وراثتی بودن: خوابگردی می‌تواند در خانواده‌ها به صورت ارثی باشد. اگر یکی از والدین یا هر دو والدین سابقه خوابگردی داشته باشند، احتمال بروز این اختلال در فرزندان بیشتر است.
شرایط استرس‌زا: عوامل استرس‌زا و اضطراب می‌توانند محرک‌های مهمی برای خوابگردی باشند. استرس‌های روزمره، مشکلات عاطفی و نگرانی‌های بیش از حد می‌توانند خواب آرام را مختل کنند و به خوابگردی منجر شوند.
کمبود خواب: کمبود خواب و خستگی مفرط می‌تواند خطر خوابگردی را افزایش دهد. نداشتن خواب کافی می‌تواند مراحل خواب عمیق را تحت تأثیر قرار داده و موجب بروز خوابگردی شود.
داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور: برخی داروها، به ویژه داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور، می‌توانند خوابگردی را تشدید کنند. داروهایی که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارند ممکن است منجر به خوابگردی شوند.
آپنه خواب: آپنه خواب یا توقف‌های مکرر تنفس در خواب می‌تواند به خوابگردی منجر شود. سایر اختلالات حرکتی در خواب نیز می‌توانند خطر بروز خوابگردی را افزایش دهند.
مصرف الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند خوابگردی را تحریک کند. الکل بر مراحل خواب تأثیر گذاشته و می‌تواند موجب ناپایداری خواب و بروز خوابگردی شود.
تغییر مکان خواب: تغییر محیط خواب، مانند مسافرت یا خوابیدن در مکانی جدید، می‌تواند به خوابگردی منجر شود. محیط ناآشنا می‌تواند خواب عمیق را مختل کند.
میگرن: برخی افراد که میگرن مزمن دارند ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به مشکل راه رفتن در خواب یا خوابگردی باشند. چرا که میگرن باعث بی‌خوابی و اختلال خواب می‌شود.
ابتلا به پارکینسون: پارکینسون یک بیماری عصبی است که می‌تواند موجب راه رفتن در خواب شود.
بیشتر بخوانید: درمان اختلالات خواب
علائم راه رفتن در خواب
راه رفتن در خواب با مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌های خاص شناخته می‌شود. در ادامه به بررسی مهم‌ترین علائم این وضعیت می‌پردازیم:
📌 فرد در حالی که هنوز خواب است، از بستر بلند می‌شود و شروع به راه رفتن می‌کند. این حرکت‌ها معمولاً بدون هدف مشخصی هستند و فرد به طور کامل هوشیار نیست.
📌 در هنگام خوابگردی، چشمان فرد ممکن است باز باشد، اما نگاهش خیره و بی‌توجه به اطراف است. او به محیط واکنش‌های طبیعی نشان نمی‌دهد.
📌 فرد ممکن است فعالیت‌های مختلفی مانند باز کردن درب‌ها، جابجا کردن اشیاء، خوردن غذا یا حتی خروج از خانه انجام دهد. این فعالیت‌ها می‌توانند ساده یا پیچیده باشند.
📌 فرد خواب‌گرد معمولاً به صداها، لمس‌ها یا تحریکات دیگر واکنشی نشان نمی‌دهد یا واکنش‌هایش کند و غیرطبیعی است.
📌 فرد ممکن است در حالت خوابگردی صحبت کند، اما گفتارش معمولاً نامفهوم و بی‌معنی است.
📌 در موارد نادر، فرد خواب‌گرد ممکن است اقدام به فعالیت‌های خطرناک مانند رانندگی کند که می‌تواند تهدیدی برای خودش و دیگران باشد.
📌 فرد پس از بیداری هیچ خاطره‌ای از رویدادهای خوابگردی ندارد. این فراموشی کامل است و حتی اگر فرد در هنگام خوابگردی صحبت کرده باشد، پس از بیداری چیزی به یاد نمی‌آورد.
📌 فرد ممکن برای مدت کوتاهی پس از بیدار شدن احساس گیجی و سردرگمی داشته باشد.
📌 دوره‌های خوابگردی معمولاً کوتاه هستند و از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشند، اگرچه در موارد نادر ممکن است طولانی‌تر باشند.
📌 صحبت کردن یا زمزمه کردن در خواب یکی دیگر از علایم خوابگردی است.
بیشتر بخوانید: بیماری سیستماتیک و اختلال در خواب
علت راه رفتن در خواب کودکان و نوجوانان
راه رفتن در خواب یا خوابگردی در کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان شایع‌تر است. این اختلال می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که در ادامه به بررسی مهم‌ترین علل آن می‌پردازیم:
مرحله تکامل مغزی: در دوران کودکی و نوجوانی، مغز در حال رشد و تکامل است. این تغییرات می‌تواند موجب ناپایداری در مراحل خواب شود و به خوابگردی منجر گردد.
فشارهای روحی: استرس‌های روزمره، مشکلات عاطفی و نگرانی‌های مرتبط با مدرسه و روابط اجتماعی می‌توانند خواب کودکان و نوجوانان را مختل کنند و منجر به خوابگردی شوند.
صدا و نور: تحریکات خارجی مانند صدای بلند یا نور زیاد در اتاق خواب می‌تواند باعث بیدار شدن ناقص مغز شود و خوابگردی را ایجاد کند.
تب: ابتلا به تب در کودکان احتمال خوابگردی را به وجود می‌آورد. همچنین تب در کودکان می‌تواند موجب وحشت شبانه شود و طی آن کودک در خواب جیغ و فریاد بزنند.
ابتلا به آسم: خوابگردی در کودکان مبتلا به آسم بیشترمشاهده می شود. زیرا یکی از دلایل راه رفتن در خواب اختلالات تنفسی است.
تشخیص راه رفتن در خواب یا خوابگردی
تشخیص راه رفتن در خواب یا خوابگردی نیازمند بررسی دقیق تاریخچه خواب فرد، علائم و نشانه‌های مشاهده شده توسط خانواده و گاهی اوقات استفاده از روش‌های تشخیصی تخصصی است. در ادامه به مراحل و روش‌های تشخیص این اختلال می‌پردازیم:
✅ جمع‌آوری اطلاعاتی مانند زمان شروع خوابگردی، فراوانی و مدت زمان اپیزودها و فعالیت‌هایی که فرد در حالت خوابگردی انجام می‌دهد.
✅ استفاده از پرسشنامه‌های خاص برای ارزیابی الگوهای خواب و اختلالات خواب.
✅ معاینه فیزیکی برای بررسی سلامت عمومی و شناسایی هرگونه عوامل زمینه‌ای
✅ ارزیابی استرس یا اختلالات روانشناختی
✅ ارجاع فرد به یک مرکز خواب برای ثبت امواج مغزی (EEG)، حرکت چشم‌ها (EOG)، فعالیت عضلانی (EMG) و ضربان قلب (ECG)
✅ استفاده از ویدئو برای ثبت رفتارهای خوابگردی در طول مطالعه خواب.
✅ انجام تست‌های تخصصی دیگر مانند ارزیابی عملکرد شناختی و روانی، بررسی وضعیت تنفسی و تست‌های ژنتیکی
درمان راه رفتن در خواب
درمان راه رفتن در خواب و خوابگردی بسته به شدت و فراوانی اپیزودها و همچنین عوامل زمینه‌ای متفاوت است. در ادامه به بررسی روش‌های مختلف درمان و مدیریت راه رفتن در خواب می‌پردازیم:
✅ بهبود بهداشت خواب و برنامه خواب منظم
✅ ایجاد محیط مناسب
✅ اجتناب از مواد تحریک کننده
✅ مشاوره روان درمانی
✅ مصرف داروهای تجویز شده
✅ پرهیز از داروهای محرک
✅ درمان مشکلات تنفسی
نتیجه‌گیری
راه رفتن در خواب یک اختلال پیچیده است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد. ژنتیک، استرس، کمبود خواب، مصرف داروها و الکل، و اختلالات خواب دیگر از مهم‌ترین علل خوابگردی هستند.علائم خوابگردی می‌تواند متنوع باشد که شناخت این علائم می‌تواند به تشخیص بهتر این اختلال کمک کند و اقدامات مناسبی برای مدیریت و کاهش خطرات مرتبط با آن اتخاذ شود. در صورت تکرار یا شدت یافتن علائم، مشاوره با پزشک یا متخصص خواب توصیه می‌شود.
