وقتی که صحبت از کمر درد می شود، بدین معنی نیست که شدت آن در همه یکسان است. درد می تواند در قسمت های مختلف بدن چه در ستون فقرات و چه در عضلات مجاور رخ دهد. علاوه بر این نیز، شدت درد و فرکانس آن نیز می تواند متفاوت باشد. کمردرد از هر نوعی که باشد می تواند آسیب های جدی به همراه داشته باشد و به همین دلیل باید جدیی گرفته شود. ستون فقرات نیز پوششی از مهم تزین عناصر سیستم عصبی مرکزی محافظت می نماید. در صورتی که درد کمر جدی گرفته نشود و درصدد درمان آن کاری صورت نگیرد، می تواند موجب آسیب دائمی در ستون فقرات و نخاع گردد. در این مقاله قصد داریم درباره انواع کمردرد و روش های درمانی آن صحبت نماییم.
کمردرد چیست؟
کمر درد شایع ترین علت ناتوانی در افراد کمتر از ۴۵ سال و دومین علت مراجعه ی بیماران به بهترین متخصص مغز و اعصاب می باشد. به طوری که ۸۰% افراد بزرگسال حداقل یک مرتبه، آن را تجربه می نمایند. کمر درد در واقع یک بیماری واحد نیست، بلکه نشانه ای از یک یا چند بیماری دیگر است.
- لذا برخورد با آن نباید سطحی و صرفا علامتی باشد و باید به دنبال اتیولوژی اصلی صورت پذیرد.
- البته اغلب کمر دردها (۸۰ – ۷۰%) خوش خیم هستند و در عرض کمتر از ۶ هفته به طور نسبی یا کامل بهبود می یابند.
ساختمان های حساس به درد در ستون فقرات
عبارتند از :
پریوست مهره، دورا، مفاصل فاست، قسمت فیبری دیسک بین مهره ای، وریدهای اپیدورال و لیگامان طولی خلفی (هسته مرکزی دیسک NP به خودی خود حساس به درد نیست). بیماری هر کدام از عناصر فوق می تواند بدون وارد کردن فشار بر روی ریشه عصبی، ایجاد کمر درد کند. مهره های گردن و کمر بیشترین پتانسیل حرکت و در نتیجه بیشترین احتمال صدمه را دارند.
دلایل کمردرد
کمردرد می تواند هم از نوع مزمن باشد و هم حاد. اگر درد کمر حاد باشد، معمولا علائم ناگهانی و موقت هستند. اما با این حال، در دردهای مزمن کمر، درد به طور منظم بوده و گاهی هم غیر قابل پیش بینی هستند و می توانند سبب اختلال در فعالیت های روزمره شوند.
کمر درد می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که عبارتند از :
- فتق دیسک ها
- کشیدگی عضلانی (به دلیل استفاده بیش از حد یا وضعیت نامناسب بدن)
- آسیب عضلانی
- اعصاب فشرده
- باریک شدن کانال نخاعی (تنگی کانال نخاعی)
- شکستگی مهره ها
- پوکی استخوان
- فرآیندهای طبیعی پیری
- اسپوندیلیت (عفونت ستون فقرات که باعث التهاب می شود)
- اسکولیوز
- تومورها
- بیماری دژنراتیو دیسک
نواحی پشت و ستون فقرات را می توان به چند بخش تقسیم کرد :
- مهره های گردن
- ناحیه قفسه سینه ( مهره های بالای کمر)
- ناحیه کمر
- کمر میانی ( نایحه زیر دنده ها و بالای باسن)
درد کمر میانی و قفسه سینه به اندازه درد ناحیه گردن و کمر شایع نیست. زیرا مهره های ناحیه میانی ستون فقرات به اندازه مهره های انتهای ستون فقرات خم نمی شوند که به فرد امکان حرکت دهند.درد کمر میانی و بالای کمر و سر و باسن می تواند نشان از فشار عضلانی باشد.
کمردرد مربوط به قفسه سینه
ستون فقرات مربوط به قفسه سینه شامل دوازده مهره است که به آن دنده ها متصل هستند و می توان آن را به ناحیه بالا پشت توصیف داد. در مقایسه با درد گردن، درد وسط و پایین کمر، درد کمر ناشی از قفسه سینه به احتمال زیاد ناشی از بیماری زمینه ای است. به همین دلیل باید مراقب بود و در صورت بروز هر ن.ع علائم و حادثه ای به پزشک مراجعه نمود. از جمله این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- تب و لرز
- کاهش وزن غیر قابل کنترل
- تغییر شکل کمر و ناحیه مورد نظر
- دردهای عصبی
- بیحسی
- سوزن سوزن شدن پاها
- سفتی شدید عضلات به خصوص در صبح که می تواند ناشی از آرتریت روماتوئید باشد.
- ترومای فیزیکی به دلیل تصادف رانندگی
- شروع درد قبل ۲۰ و بعد ۵۰ سالگی
- تداوم درد و شدت آن که با تغییر موقعیت هیچ کمکی نمی کند.
در صورت ضربه و تصادف اگر دچار ضربه شدید، با مشاهده هر نوع علائم غیر عادی فورا به پزشک مراجعه نمایید. از آنجایی گه این قسمت از ستون فقرات به دنده هایی متصل است که ریه ها و قلب شمارا محافظت می کند. آسیب به مهره های سینه ای می تواند بر سیستم قلبی ریوی نیز تاثیر بگذارد.
شناخت انواع درد کمر
ابتدا باید درد بیمار را درک کنیم و به دنبال علت اصلی درد، یعنی بیماری های زمینه ای جدی تری مانند: رادیکولوپاتی، شکستگی استخوانی، تومور، عفونت و دردهای ارجاعی از عناصر احشایی باشیم.
درد موضعی
کشیدگی عناصر حساس به درد (از طریق کمپرسیون یا تحریک گیرنده های حسی) باعث ایجاد این نوع درد می شود و محل آن به قسمت آسیب دیده کمری نزدیک است.
دردهای ارجاعی به کمر
در واقع این درد مربوط به احشاء شکم و لگن است. گاها از منطقه ای دورتر از کمر به آن منتقل می شود.
معمولا توصیف آن به صورت درد اولیه شکمی یا لگنی همراه با کمر درد است. ولی ممکن است تنها شکایت بیمار، کمردرد باشد.
این گونه دردها معمولا به وضعیت ستون مهره ارتباطی ندارند و با خم و راست شدن، ایستادن و نشستن تغییر عمده ای نمی کنند.
درد اندام با منشاء ستون فقرات (درد رادیکولر)
به علت آسیب ریشه اعصاب نخاعی است و در ناحیه باسن و اندام تحتانی احساس می شود. درد رادیکولر مربوط به ریشه های فوقانی کمری تمایل به انتشار به کشاله یا قدام ران ها دارند و درد از قسمت تحتانی کمری تمایل به ارجاع به باسن، خلف ران یاحتی به ساق یا خود پا دارد.
مسیر درد رادیکولر همان محدوده آناتومیک مربوط به ریشه نخاعی آسیب دیده است. این درد با سرفه، عطسه، انقباض ارادی عضلات شکمی (مانند برداشتن اجسا سنگین یا زور زدن در دستشویی) و یا حتی در وضعیت هایی که باعث کشیدگی اعصاب یا ریشه های عصبی می شوند (مانند بالا آوردن پا در حالت SUPINE) ممکن است با اسپاسم عضلات اطراف ستون مهره ها همراه باشد که این اسپاسم سبب درد در بیمار می شود و حتی ممکن است شخص وضعیت غیرطبیعی پیدا کند و به یک سمت منحرف شود.
تشخیص کمردرد
در هر بیمار با شکایت کمردرد، ضروری است که به معاینه شکم و رکتوم نیز توجه کامل کرد، چرا که با لمس شکم ممکن است دردهای ارجاعی از احشاء را (مثلا ناشی از پانکراتیت یا آنوریسم آئورت شکمی) شناسایی نماییم.
- در حالت عادی مهره های سرویکال ولومبار، قوس به جلو و مهره های پشتی حالت قوز دارند و ما در معاینه باید به تغییر هرکدام از این قوس ها توجه کنیم.
- اگر منشاء درد قسمت استخوانی ستون فقرات است، لمس یا دق آن ناحیه دردناک خواهد بود. در اسپاسم عضلات پارااسپینال، خم شدن به جلو محدود می شود.
- درد ناشی از مفصل ران می تواند مقلد بیماری ستون فقرات کمری باشد. این درد را می توان با مانور پاتریک مجددا ایجاد کرد. در این مانور در حالی که زانو و مفصل ران در وضعیت فلکسیون هستند، مفصل ران را به داخل و خارج می چرخانیم. همچنین اگر با ضربه کف دست به پاشنه ی پا (وقتی پا در حالت اکستانسیون قرار دارد) درد ایجاد شود، باید به بیماری مفصل ران فکر کرد.
- وقتی که بالا بردن یک پا باعث ایجاد درد در پا یا باسن، سمت مقابل شود؛ می گوییم تست لارک متقاطع مثبت است. تست لارک متقاطع در فتق دیسک، نسبت به نوع معمول، اختصاصی تر است ولی حساسیت کمتری دارد. همیشه آسیب ریشه در همان سمتی است که تست درد ایجاد می شود.
