ظهور نشانه و علائم گذرای ناشی از؛ عملکرد و فعالیت همزمان و غیر طبیعی نورون های مغزی (سلول های عصبی) را اصطلاحا تشنج می نامند. صرع؛ نوعی اختلال مغزی می باشد که با استعداد ایجاد تشنجات، اختلالات نوروبیولوژیکی شناختی، روانی و اجتماعی بروز پیدا می کند. برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله ی درمان صرع مراجعه نمایید. وقوع یک حمله تشنج منفرد یا وقوع تشنجات ناشی از؛ تب، مصرف برخی داروها، افت کلسیم یا افت قند، لزوما به منزله ی ابتلای فرد به بیماری صرع نمی باشد!!!
اهمیت درمان صرع در کودکان
صرع در کودکان تنها یک مشکل لحظه‌ای نیست، بلکه می‌تواند آینده تحصیلی، روابط اجتماعی، اعتمادبه‌نفس و حتی رشد مغزی او را تحت‌تأثیر قرار دهد. به همین دلیل، درمان صرع در کودکان اهمیت فوق‌العاده زیادی دارد و نباید به‌هیچ‌وجه نادیده گرفته شود. در ادامه، به دلایل اصلی اهمیت درمان این بیماری در کودکان می‌پردازیم:
جلوگیری از آسیب‌های مغزی
هر حمله‌ی صرعی، به‌ویژه حملات شدید و طولانی، می‌تواند باعث آسیب‌های موقت یا دائمی به سلول‌های مغزی شود. این آسیب‌ها در دوران کودکی که مغز در حال رشد و تکامل است، می‌توانند اثرات جبران‌ناپذیری داشته باشند. درمان صحیح و به‌موقع، مانع از تکرار حملات و در نتیجه، جلوگیری از تخریب مغز کودک می‌شود.
حفظ روند طبیعی رشد ذهنی و یادگیری
کودکانی که صرع کنترل‌نشده دارند، معمولاً در تمرکز، یادگیری و پیشرفت تحصیلی دچار مشکل می‌شوند. تکرار حملات، مصرف بی‌برنامه دارو، یا درمان ناقص می‌تواند باعث اختلال در حافظه کوتاه‌مدت، کاهش سرعت یادگیری و حتی مشکلات رفتاری شود. درمان درست و منظم به کودک کمک می‌کند تا بتواند به رشد تحصیلی و ذهنی طبیعی خود ادامه دهد.
جلوگیری از بروز مشکلات روانی و اجتماعی
کودکان مبتلا به صرع، اگر به‌درستی درمان نشوند، ممکن است به علت تفاوت با همسالان خود، احساس طردشدگی، خجالت و اضطراب را تجربه کنند. این موضوع می‌تواند در آینده منجر به افسردگی، انزوای اجتماعی و کاهش اعتمادبه‌نفس شود. درمان مناسب، در کنار حمایت عاطفی خانواده و مدرسه، می‌تواند باعث شود کودک احساس کند مانند دیگران است و زندگی طبیعی داشته باشد.
پیشگیری از خطرات فیزیکی
حملات صرعی می‌توانند ناگهانی رخ دهند و کودک ممکن است در هر جایی، مثل مدرسه، خیابان یا هنگام بازی، دچار تشنج شود. این حملات می‌توانند باعث زمین‌خوردگی، آسیب‌های جدی، سوختگی یا حتی خطر خفگی شوند. درمان مؤثر و پایدار باعث کاهش تعداد و شدت حملات و در نتیجه پیشگیری از این خطرات فیزیکی می‌شود.
کمک به استقلال و آینده‌سازی کودک
یک کودک مبتلا به صرع که تحت درمان اصولی قرار می‌گیرد، می‌تواند در آینده زندگی مستقلی داشته باشد، تحصیل کند، شغل مناسب پیدا کند و حتی رانندگی کند. در مقابل، عدم درمان می‌تواند آینده کودک را محدود کند و او را وابسته به دیگران نگه دارد. درمان به‌موقع در کودکی، در واقع سرمایه‌گذاری برای یک آینده روشن و مستقل است.
کاهش فشار روانی خانواده
صرع کودک، تنها بر خود او تأثیر نمی‌گذارد؛ بلکه خانواده نیز با نگرانی‌های شدید، استرس و مشکلات روحی مواجه می‌شود. درمان مناسب باعث می‌شود خانواده‌ها آرامش خاطر بیشتری داشته باشند و بتوانند بدون اضطراب دائمی، به تربیت و حمایت کودک خود بپردازند.
درمان صرع در کودکان
برای درمان صرع در کودکان روش های زیادی وجود دارد که به مختصر به بررسی هر کدام از آن ها می پردازیم :
داروهای ضدصرع
هر کودکی که به صرع مبتلا باشد، برای پیشگیری و کنترل تشنج باید از یک سری داروها به نام داروهای ضد صرع مصرف نمایند. متخصص مغز و اعصاب بهترین گزینه درمانی را برای کودکان مبتلا به صرع انتخاب می کند. در صورتی که تشنج اتفاق بیفتد، این داروها نمی توانند کاری انجام دهند و فقط می توانند از تشنج پیشگیری نمایند.
داروهای ضد تشنج نیز مانند سایر داروها ممکن است عوارض جانبی از خود داشته باشند که علائم آن را می توان در کودکان مشاهده نمود. پس از مدتی استفاده از این داروها، ممکن است بدن به این عوارض عادت کند. عوارض جانبی این داروها همچنین می توانند با تنظیم دوزها از بین روند. قطع یا تغییر روند مصرف این داروها نباید خودسر باشد و باید تحت نظر پزشک این کار را انجام داد، چرا که می تواند سبب تشدید تشنج و یا شروع مجدد آن شود.
بسیاری از داروهای ضد صرع برای کودکان تاثیر مثبتی دارند، اما برخی اوقات آن اثر بخشی کافی و لازم برای پیشگیری و تشنج مجدد را ندارند. در این صورت پزشک باید دیگر راه های درمانی را برای درمان صرع انجام دهد.
رژیم کتوژنیک
برای برخی از کودکانی که با وجود استفاده از داروهای ضدتشنج همچنان تشنج دارند، این رژیم با نظر پزشک و تحت نظر متخصص تغذیه، اغلب در کنار مصرف داروهای ضدتشنج برای بعضی کودکان در نظر گرفته می‌شود.
جراحی
آخرین راه درمانی برای صرع و تشنج، جراحی است. بسته به نوع صرع و محل شروع تشنج، کودک باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد.
نکات مهم در درمان صرع کودکان
سندرم های صرعی کودکان شامل یک یا چند نوع خاص از تشنج، با سن شروع و پیش آگهی های مخصوصی می باشند که انواع مختلفی را شامل می شوند. در مجموع؛ نوع تشنج معیار مناسبی برای تعیین نوع داروهای درمانی (که بیمار به آن ها پاسخ می دهد) می باشد. همچنین سندرم صرعی پیش آهنگی مورد نیاز را تعیین می نماید.
- اگر بعد از اولین حمله ی تشنج، خطر تکرار و احتمال تشنج مجدد کم بوده و فرد وضعیت تکاملی، نوار مغز و MRI طبیعی داشته باشد؛ نیاز به شروع درمان برای فرد نیست.
- حال اگر وضعیت تکاملی، نوار مغز و MRI، معاینه ی عصبی بیمار غیر طبیعی و یا سابقه ی خانوادگی بیماری صرع داشته باشد، احتمال تکرار تشنج وجود دارد و در اکثر موارد نیاز به شروع درمان برای کودکان است.
نکات دیگری که برای شروع درمان صرع کودکان باید مد نظر قرار داد.
بخش مهم و عمده ای از درمان صرع در کودکان؛ آموزش دادن به کودک و خانواده ی وی درباره ی بیماری، روند درمان، محدودیت هایی که برای هر بیمار ایجاد می کند و نحوه ی برخورد با این محدودیت ها.
رسیدن به توافق نظر درمانی میان متخصص مغز و اعصاب و خانواده ی بیمار از اصول درمانی دیگری می باشد که باید مد نظر قرار گیرد.
از سایر نکاتی که در درمان بیماری صرع باید به آن توجه کرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اعمال محدودیت های رانندگی در بیماران نوجوان
- اعمال محدودیت شنا کردن
آیا تا پایان عمر کودک باید داروهای ضد تشنج استفاده کند؟
پاسخ این پرسش به نوع صرع و تشخیص پزشک متخصص بستگی دارد. بسیاری از انواع صرع در دوران کودکی و نوجوانی کنترل می شوند که دیگر نیازی به مصرف این داروها نیست و آن ها دچار تشنج نمی شوند.
چگونه می‌توانیم از تشنج فرزندمان پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از تشنج و صرع در کودکان، باید کارهای زیر را انجام می دهید :
- داروهای ضد تشنج و صرع باید طبق دستور پزشک و به موقع مصرف شوند. قطع و تغییر این داروها می تواند آن را تشدید کرده و وضعیت را وخیم تر کند. و یا حتی در صورت پایان یافتن تشنج دوباره آغاز شود. در صورت حساسیت و مشکل به این داروها، باید این مساله را با پزشک مطرح نمود.
- میزان خواب و کیفیت آن در کودکان باید خوب و منظم باشد، چرا که عدم خواب کافی می تواند احتمال تشنج را افزایش دهد.
- کودک باید تغذیه سالم داشته باشد.
محدودیت هایی برای کودکان مبتلا به صرع
به طور مثال ممکن است رانندگی برای بیماری که علائم تشنج ندارد، به مدت ۶ ماه یا بیشتر (بسته به تجویز پزشک متخصص) ممنوع شود!
شنا کردن در دریا، دریاچه، رودخانه و یا غواصی کردن در افراد مبتلا به صرع ممنوع می باشد. با این حال شنا کردن شخص مبتلا به صرع، در استخرهایی که فرد ناظر به صورت مداوم به بیمار توجه داشته باشد و دارای توانایی لازم جهت کمک کردن به او در شرایط خاص باشد، بلامانع است.
پزشک متخصص، والدین و کودک مبتلا به صرع به اتفاق هم باید ریسک شرکت در فعالیت های ورزشی را مورد بررسی قرار دهند.
- به طور مثال برای شرکت در فعالیت های ورزشی، درمان طبی مناسب، کنترل تشنج ها و نظارت صحیح برای اجتناب از خطر امری بدیهی و لازم می باشد.
- از هرگونه فعالیتی که احتمال وقوع تشنج را به همراه دارد، دوری کنید. (به طور مثال: کوهنوردی، پارالل های ژیمناستیک، شیرجه های عمیق و…)
اجازه ی شرکت در سایر فعالیت های ورزشی بسته به شرایط خاص بیمار و نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب تعیین می گردد.
- مشاوره برای حمایت از والدین و آگاهی دادن به آن ها به درمان بیماری کمک شایانی می نماید. حمایت ها و ارزش یابی های روانی خاصی جهت بررسی اختلالات یادگیری و الگوهای رفتاری غیر طبیعی (که ممکن است همراه با بیماری صرع ایجاد شوند)، مورد نیاز می باشند.
نقش والدین در درمان کودکان مبتلا به صرع
لازم است والدین را بدون ایجاد استرس و اضطراب در آن ها، نسبت به خطرات احتمالی بیماری صرع و عوارض آن، آگاه ساخت. به طور مثال والدین باید از حمایت و مراقبت بیش از اندازه از کودک منع شوند تا از ایجاد تاثیرات نامطلوب روان شناختی در کودک جلوگیری نمایند.
زیرا مراقبت های افراطی و بیش از اندازه از کودک باعث ایجاد اختلالات روان-شناختی و عملکردی در او می شود و اعتماد به نفس آن را زیر سوال می برد.
اگر کودک در سن یادگیری مناسبی قرار داشت، نیاز است تا اقدامات لازم جهت مواجه شدن با تشنج و سایر عوارض بیماری صرع را به او آموخت. انتخاب دارو بر اساس؛ نوع تشنج، صلاحدید پزشک متخصص و هماهنگی با بیمار و خانواده ی او صورت می گیرد.
در هر صورت، اگر اقدامات درمانی مناسبی جهت درمان صرع در زمان مناسب صورت نگیرد، شاهد ایجاد طیف وسیعی از اختلال در عملکرد های روزانه، شغلی، اجتماعی، یادگیری فرد تا آسیب های جسمی حاد (گاها عوارضی که جان بیمار را تهدید می کند) می باشیم.
سوالات متداول درباره درمان صرع در کودکان
صرع در بسیاری از کودکان با درمان دارویی مناسب و رعایت سبک زندگی سالم به‌خوبی کنترل می‌شود و در برخی موارد با افزایش سن و بلوغ عصبی، حملات کاملاً از بین می‌روند. اما مهم‌ترین نکته، تشخیص دقیق و درمان اصولی توسط پزشک متخصص است.
درمان صرع به محض تشخیص قطعی آغاز می‌شود. هیچ محدودیتی برای سن شروع درمان وجود ندارد و حتی در نوزادان نیز در صورت بروز حملات، درمان باید به‌سرعت آغاز شود تا از آسیب‌های احتمالی مغزی جلوگیری شود.
مانند هر داروی دیگری، داروهای ضد صرع هم ممکن است عوارضی مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه، مشکلات گوارشی یا تغییرات خلق‌وخو ایجاد کنند. اما اکثر این عوارض با تنظیم دوز دارو کاهش می‌یابند و پزشک تمام تلاش خود را می‌کند تا درمانی با حداقل عوارض برای کودک انتخاب کند.
اگر صرع به‌موقع تشخیص داده نشود و درمان آن به‌درستی انجام نشود، می‌تواند باعث تأخیر در یادگیری و مشکلات رفتاری شود. اما درمان درست و پیگیری منظم، به کودک این فرصت را می‌دهد که رشد ذهنی و تحصیلی طبیعی داشته باشد.
بله، در بسیاری از موارد ورزش کردن حتی به بهبود روحیه و سلامت کودک کمک می‌کند. البته باید از ورزش‌هایی که خطر سقوط یا غرق شدن دارند (مثل شنا به تنهایی، دوچرخه‌سواری بدون تجهیزات ایمنی یا ورزش‌های رزمی سنگین) خودداری شود یا تحت نظارت کامل انجام شود.
در برخی انواع خاص صرع، رژیم کتوژنیک (رژیمی با چربی بالا و کربوهیدرات پایین) می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما این رژیم فقط باید تحت نظر متخصص تغذیه و پزشک شروع شود. در سایر موارد، تغذیه سالم و متعادل بهترین راه است.
بله، استرس، کم‌خوابی، خستگی شدید و حتی برخی بیماری‌های تب‌دار می‌توانند باعث افزایش دفعات حملات صرع شوند. داشتن برنامه منظم خواب، آرامش روانی و پرهیز از خستگی زیاد برای این کودکان ضروری است.
بله، کودکان مبتلا به صرع می‌توانند به مدرسه بروند و زندگی عادی داشته باشند. فقط باید معلم و کادر مدرسه در جریان بیماری کودک باشند تا در صورت بروز حمله، اقدامات لازم را انجام دهند و کودک نیز احساس امنیت داشته باشد.
در بیشتر موارد، با درمان مناسب خطر جدی وجود ندارد. اما حملات طولانی و کنترل‌نشده می‌توانند خطرناک باشند. به همین دلیل، درمان منظم، پیگیری و مراجعه مداوم به پزشک اهمیت زیادی دارد.
نتیجه گیری
صرع یک بیماری قابل کنترل است، به شرطی که خانواده آگاه باشد، درمان را جدی بگیرد و پیگیری منظم داشته باشد. مراجعه به متخصص مغز و اعصاب کودکان، مصرف به‌موقع داروها، پیروی از سبک زندگی سالم و حمایت عاطفی، ستون‌های اصلی درمان صرع هستند. با درمان اصولی، می‌توان به کودکان مبتلا به صرع کمک کرد تا زندگی طبیعی، سالم و موفقی داشته باشند و آینده‌ای روشن برای خود بسازند.