از علل تا درمان کمر درد

کمر درد را بیشتر بشناسید

کمردرد (Low back pain = Lumbago)  یکی از شایع ترین شکایات همه مردم است. به طوری که حدود ۸۰٪ انسان ها این آزردگی را در طول عمر خود تجربه می کنند. شیوع آن در زن و مرد یکسان می باشد. ولی با چاقی و شغل ارتباط زیادی دارد؛ مثلا رانندگان و کارگران ساختمانی از جمله افرادی هستند که کمردرد در آنها شایع تر است.

سبب شناسی

از دیدگاه تشریحی، کمردرد دو نوع علت اصلی دارد:

• عللی که مربوط به ساختمان های آناتومیک ناحیه کمر می باشند مانند عضلات، مهره ها، دیسک های بین مهره ای.
• عواملی که مربوط به بافت های دورتر هستند و دردهای انتشاری به کمر ایجاد می کنند. مانند پانکراتیت، سنگ کلیه، زخم دوازدهه، بیماری های رحم و واژن، آنوریسم های شکمی و …

بیشترین علت کمردرد در همه جوامع، دردهای مربوط به خود مهره ها، دیسک های بین مهره ای و ساختمانهای نگه دارنده آنها است. درد ممکن است التهابی یا مکانیکی باشد. «درد التهابی» هنگام استراحت تشدید شده، گاهی نزدیک صبح بیمار را از خواب بیدار می کند و با کمی تحرک و فعالیت کاهش می یابد ولی درد مکانیکی» با فعالیت تشدید می گردد و با استراحت بهتر یا برطرف می شود. نمونه ی درد التهابی روماتیسم های گوناگون و مثال درد مکانیکی فتق دیسک بین مهره ای است.

انواع علل کمردرد

 ۱- مکانیکی:

 فتق دیسک بین مهره ای، استئوآرتریت و تنگی کانال نخاعی، شکستگی مهره ها، لغزیدگی مهره های کمری (Spondylolisthesis)، بد نشستن، بد خوابیدن، اسکولیوز به دلایل گوناگون

 ۲- عفونی و التهابی:

سل مهره ها  (Port ‘ s disease)، استئومیلیت، تب مالت (بروسلوز)، آبسه ی اپی دورال، اسپاسم عضلات پیرامون مهره ها

۳- روماتیسمی:

 اسپوندیلیت انکیلوزانت، سندرم رایتر، بیماری بهجت، آرتریت روماتویید

۴- غددی و متابولیک:

استئوپوروز، استئومالاسی، هیپرپاراتیروییدی، بیماری های ژنتیکی

 ۵- تومورها (خوش خیم یا بدخیم):

نوروفیبروماتوز، همانژیوم مهره ها، مالتیپل میلوما، کندروسارکوما، لنفوم، متاستازها (از پستان، پروستات، ریه، کلیه و …)

۶ – بیماری های خونی:

 اسفروسیتوز، هموگلوبینوپاتی ها مانند تالاسمی و …

 ۷- بیماری های روانی:

 تمارض، هیستری، هیپوکندریازیس

 ۸- دردهای انتشاری:

 آنوریسم های شکمی، پانکراتیت، کولیت، زخم دوازدهه، سنگ کلیه، تومورهای لگن و …

برخورد با بیمار دچار کمردرد

دو بخش اصلی رویکرد با بیمار دچار کمردرد عبارتند از:

• گرفتن تاریخچه و پرسیدن سؤالات مهم
• معاینات لازم

گرفتن تاریخچه و پرسش های مهم

پرسش های زیر در کمردرد به تعیین علت بیماری کمک زیادی می کنند:

• شغل بیمار چیست؟
• درد چه زمانی آغاز می شود؟
• آیا کمردرد به طور ناگهانی بروز نموده است؟
• محل درد کجاست؟
• درد به کجا انتشار می یابد؟
• آیا با سرفه و عطسه تشدید می شود؟ (درد فتق دیسک مهره با سرفه عطسه بدتر می شود)
• آیا با فعالیت و استراحت تغییری ایجاد می شود؟
• آیا کمردرد با بلند نمودن اجسام سنگین آغاز شده است؟
• آیا احساس گزگز و خواب رفتگی (پارستزی) وجود دارد؟
• آیا بیمار کاهش وزن یا لاغری داشته باشد؟
• وضعیت اجابت مزاج و کنترل ادرار چگونه می باشد؟ (در آسیب های ناحیه دم اسبی بیمار نمی تواند ادرار خود را کنترل کند.)
• آیا بیمار تب و لرز دارد؟
• آیا پیشینه ای از ضرب دیدگی، عمل جراحی و با نئوپلاسم وجود دارد؟ (اگر نئوپلاسم داشته به فکر متاستاز باشید.)

معاینات لازم برای مبتلایان به کمر درد

 ۱- نگاه: باید به خمیدگی های ستون مهره ها، وجود لکه های شیرقهوه ای، توده ی مو یا چربی، جوشگاه عمل جراحی و نامتقارنی و آتروفی عضلات اندام ها توجه نمود.

 ۲- لمس: لمس تک تک مهره ها و مفاصل ساکر وایلیاک و لغزاندن دست در طول ستون مهره ها و ماهیچه های پیرامون آن برای بررسی از نظر وجود نواحی دردناک

۳- دق کردن: دق مهره ها در حالی که بیمار ایستاده یا خم شده است (در متاستازها، شکستگی ها و سل ستون فقرات دق دردناک می باشد.)

 ۴- بررسی حرکات ستون مهره ها: از بیمار میخواهیم در حالت ایستاده بدون تا کردن زانوها، خم شود و با انگشتان دست های خود نوک پاها را لمس نماید. با این حرکت میزان محدودیت حرکات کمر تعیین می گردد.

 ۵- تست لاسگ : (Lasegue) در حالی که بیمار طاق باز به پشت خوابیده، بدون خم شدن زانو، پاشنه ی پا را بالا میبریم؛ در آسیب های ریشه ای مانند بیماری دیسک بین مهرهای این مانور با محدودیت و درد همراه می باشد.

 ۶- از بیمار میخواهیم روی پنجه ی پا راه برود؛ در آسیب ریشه ی SI  (از عصب سیاتیک) بیمار یا نمی تواند این کار را انجام دهد و یا به سختی قادر به انجام آن است.

 ۷- از بیمار میخواهیم روی پاشنه پا راه برود؛ در ضایعهی ریشه L5 بیمار یا نمی تواند این کار را انجام دهد و یا به سختی قادر به اجرای آن می باشد

۸- توان خم کردن کف پا به بالا و پایین را ارزیابی می کنیم؛ در آسیب های شدید ریشه پنجم کمری ممکن است بیمار نتواند کف پای خود را به بالا خم نماید (Foot drop). همین آزمون را برای شست پا نیز انجام می دهیم.

 ۹- بسته به شکایت بیمار لازم است حس درد و حرارت در درماتوم مربوطه ارزیابی گردد.

 ۱۰- بررسی رفلکس های زانو، آشیل و کف پایی بسیار مهم می باشد؛ در آسیب های ریشه ی S7 رفلکس آشیل از بین می رود و در ضایعات فشارندهی نخاعی، علامت بابنسکی پدید می آید.

 ۱۱- معاینات عمومی مانند توشه رکتال و لمس پروستات در افراد مسن، بررسی میزان اتساع پذیری قفسه سینه (مهم در اسپوندیلیت انکیلوزانت)، معاینه شکم و پهلوها و لمس نبض های محیطی که هر کدام دارای اهمیت ویژه ای هستند و به تعیین علت کمردرد یا پیدا کردن بیماری های دردزای دیگری کمک می نمایند.

آزمایش هایی که ممکن است برای بیماران کمردردی درخواست شود:

• پرتونگاری سادهی ستون مهره های پشتی و کمری (روبرو، نیم رخ و مایل)
• MRI لومبوساکره به شرط نبودن فلز در بدن یا دریچه مصنوعی در قلب ، میلوگرافی همراه با سی تی اسکن (در صورت لزوم) گرچه این تست کم تر درخواست می شود.
• آزمایش های ESR ، CBC رایت، کامل ادرار، VDRL و اندازه گیری کلسیم، فسفر، فسفاتاز قلیایی و فسفاتاز اسیدی و نیز PSA در مردان
• بررسی از نظر HLA – B27 (در موارد مشکوک به اسپوندیلیت انکیلوزانت)
• آزمایش های دیگری بسته به هر بیمار و شرایط بالینی او ممکن است لازم شود، مثلا برای یک بیمار IVP و برای بیماری دیگر سی تی اسکن لگن درخواست شود.
• EAG و NCV تنها برای رد کردن آسیب های دیگری مانند نوروپاتی ها، با ارزش هستند و جهت تشخیص کمردردهای غیر دیسکوپاتی ساده ارزش انجام ندارد.

فتق دیسک بین مهرهای

 یکی از علل شایع کمردرد، فتق دیسک بین مهره ای می باشد. یک دیسک از دو بخش آناتومیک مهم تشکیل شده است:

• هسته ی ژلاتینی (Nucleus pulposts) در وسط
• حلقه ی فیبری (Amulus fibrosus) در پیرامون هسته ی ژلاتینی

در بیماری دیسک، رشته های بخش حلقوی پاره می شوند و هسته ی وسط دیسک بیرون من و با فشار به ریشه های عصبی مجاور سبب پیدایش نشانه های بالینی می گردد. گاهی ممکن است تنها نشانهی فتق دیسک بین مهره ای، کمردرد شدیدی بدون وجود اختلالات حسی و حرکتی و تغییرات رفلکسی باشد.

علت دیسکوپاتی فشارهای مکانیکی و ضعف عضلات نگه دارنده ی مهره ها می باشد که معمولا به دنبال بلند کردن اجسام سنگین یا نشستن نامناسب به مدت طولانی در رانندگان ایجاد می گردد.

نمودهای بالینی فتق دیسک بین مهره ای

نخستین نشانه ی بیماری، درد خفیف تا شدید ناحیه کمر است. این درد با سرفه، عطسه و فعالیت تشدید می شود و با استراحت برطرف یا خفیف تر می گردد. گاهی شروع درد بسیار ناگهانی و همراه با اسپاسم شدید عضلات کمری میباشد. در گرفتاری ریشه های عصب سیاتیک درد در پشت ناحیه سرینی است و تا ساق و پاشنه ی پا نیز انتشار می یابد. فتق L4- L3 سبب درد در کشاله ی ران و کاهش یا از بین رفتن رفلکس زانو می شود.

درمان فتق دیسک بین مهرهای

 ا- استراحت کامل حداقل به مدت دو هفته

۲- داروهای مسکن غیراستروییدی (ایبوپروفن، دیکلوفناک سدیم و …)

۳- در هفته ی اول کورتیکواستروئیدها (مانند دگزامتازون)

 ۴- خودداری از ورزش و فیزیوتراپی در هفته های نخست؛ طبق برخی مطالعات اعمال کشش تأثیری در درمان دیسک نداشته است.

 ۵- در صورت وجود اختلال در کنترل ادرار، پایدار ماندن درد، وجود آسیب حرکتی مانند کاهش قدرت یا ناتوانی در خم کردن کف پا به بالا و نیز دیسک های عودکننده، عمل جراحی ضروری می باشد. عمل جراحی در ۸۰٪ موارد خیلی مؤثر است ولی در ۵۰٪ بیماران عمل شده، با وجود قطع درد ممکن است اختلالات حسی و حرکتی باقی بمانند. همچنین پیش از هر عمل، مسائل  روان شناختی و شخصیتی بیمار باید مورد توجه و ارزیابی قرار گیرند.

راه های ارتباطی با دکتر ناصر مهربان:

شماره تماس: ۰۹۳۷۳۵۳۳۹۹۲

صفحه اینستاگرام: drmehrabann

برای کسب اطلاعات بیشتر به بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران مراجعه نمایید.