ضربه مغزی می‌تواند با علائم مختلف بروز کند که تشخیص و لزوم اقدامات اولیه را تعیین می‌کند. ضربه مغزی یک نوع آسیب به مغز است که به‌طور معمول ناشی از ضربه یا تکان شدید سر رخ می‌دهد. علائم ضربه مغزی ممکن است بلافاصله پس از حادثه یا چند ساعت تا چند روز بعد ظاهر شوند. این علائم می‌توانند به چند دسته تقسیم شوند که در این مقاله به بررسی علائم این عارضه و اقداماتی که در مواجهه با آن باید انجام دهید، می‌پردازیم.
علائم ضربه مغزی
ضربه مغزی با علائم مختلفی بروز می‌کند که به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شود در ادامه به مهمترین نشانه‌ها و علائم آن اشاره خواهیم کرد:
علائم فیزیکی
- سردرد
- سرگیجه
- تهوع یا استفراغ
- خستگی یا خواب‌آلودگی
- مشکلات در تعادل
- تاری دید یا دوبینی
- حساسیت به نور و صدا
- از دست دادن هوشیاری (این مورد همیشه اتفاق نمی‌افتد)
بیشتر بخوانید: سکته مغزی در کودکان و افراد جوان
علائم شناختی
- مشکلات در تمرکز یا توجه
- اختلال در حافظه
- گیجی یا عدم توانایی در فهم مطالب
- کندی در پاسخگویی به سوالات
علائم احساسی
- تحریک‌پذیری
- افسردگی یا اضطراب
- نوسانات خلقی
- تغییرات در رفتار خواب (مشکلات در خوابیدن یا خواب بیش از حد)
در صورتی که فردی بعد از یک حادثه یا ترما علائم مشکوک به ضربه مغزی را در خود مشاهده کرد، لازم است هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کرده و تا اقدامات اولیه انجام شود.
بیشتر بخوانید: تومورهای مغزی
عوارض ضربه مغزی
ضربه مغزی می‌تواند عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت متعددی ایجاد کند. برخی از این عوارض ممکن است بلافاصله پس از حادثه ظاهر شوند، در حالی که برخی دیگر از عوارض پس از گذشت زمان بروز می‌کنند. در ادامه به بررسی مهمترین عوارض این عارضه می‌پردازیم:
عوارض کوتاه‌مدت
سردرد مداوم: سردردهایی که پس از ضربه مغزی شروع می‌شوند و ممکن است تا مدت‌ها ادامه داشته باشند. تشخیص انواع سردرد توسط پرشک متخصص انجام می‌شود.
مشکلات حافظه و تمرکز: اختلال در توانایی به‌خاطر سپردن اطلاعات یا تمرکز بر روی وظایف یکی از مهمترین عوارض ضربه مغزی است.
سرگیجه و مشکلات تعادل: افرادی که دچار ضربه مغزی می‌شوند گاهی دچار عدم تعادل و سرگیجه مداوم خواهند شد.
خواب‌آلودگی یا اختلالات خواب: گاهی بعد از ضربه مغزی مشکلاتی در خوابیدن یا خواب بیش از حد ایجاد می‌شود.
خستگی: احساس خستگی مداوم که ممکن است کارهای روزمره را تحت تاثیر قرار دهد.
حساسیت به نور و صدا: در برخی موارد بعد از ضربه مغزی افزایش حساسیت به نور روشن و صداهای بلند نیز بروز می‌کند.
عوارض بلندمدت
سندرم پس از ضربه مغزی: مجموعه‌ای از علائم شامل سردرد، سرگیجه و مشکلات شناختی که ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از ضربه مغزی ادامه داشته باشد.
اختلالات شناختی: مشکلات در تفکر، حافظه و تمرکز که ممکن است بر عملکرد روزانه تاثیر بگذارد.
اختلالات روانی: افزایش خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی وجود دارد.
اختلالات خواب: مشکلات مداوم در خوابیدن یا کیفیت خواب مزمن می‌شود.
تشنج: در برخی موارد، ضربه مغزی ممکن است منجر به بروز تشنج شود.
خطر افزایش یافته برای ضربه مغزی‌های بعدی: افرادی که یک بار دچار ضربه مغزی شده‌اند، ممکن است بیشتر در معرض خطر ضربه مغزی‌های بعدی باشند که می‌تواند عوارض جدی‌تری ایجاد کند.
عوارض بسیار جدی
آسیب دائمی به مغز: در موارد شدید، ضربه مغزی می‌تواند منجر به آسیب دائمی مانند فلج مغزی شود.
مرگ: در موارد نادر و بسیار شدید، ضربه مغزی می‌تواند منجر به مرگ مغزی شود، به خصوص اگر به سرعت مورد درمان قرار نگیرد.
بیشتر بخوانید: درمان سکته مغزی
تشخیص ضربه مغزی
تشخیص ضربه مغزی نیاز به ارزیابی دقیق پزشکی دارد. فرآیند تشخیص شامل بررسی علائم بالینی، معاینه فیزیکی و استفاده از ابزارهای تشخیصی مختلف است. در ادامه، مراحل معمول تشخیص ضربه مغزی را توضیح می‌دهم:
بررسی تاریخچه پزشکی و علائم
پزشک از بیمار یا خانواده وی درباره حادثه‌ای که منجر به ضربه مغزی شده است، سوال می‌پرسد. سوالاتی که ممکن است مطرح شوند شامل:
- چگونه و چه زمانی ضربه به سر وارد شده است؟
- چه علائمی بلافاصله پس از ضربه ظاهر شده‌اند؟
- آیا از دست دادن هوشیاری رخ داده است؟
- آیا بیمار مشکلات خواب، سردرد، سرگیجه یا اختلالات حافظه دارد؟
معاینه فیزیکی
پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا علائم فیزیکی ضربه مغزی را ارزیابی کند. این معاینه ممکن است شامل:
- بررسی تعادل و هماهنگی
- بررسی واکنش‌های عصبی
- ارزیابی قدرت و حس عضلانی
ارزیابی شناختی
پزشک ممکن است آزمون‌های شناختی انجام دهد تا توانایی‌های ذهنی بیمار را ارزیابی کند. این آزمون‌ها ممکن است شامل:
- تست‌های حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت
- ارزیابی توانایی تمرکز و توجه
- بررسی توانایی حل مسائل و تفکر منطقی
ابزارهای تصویربرداری
پزشک در برخی موارد از ابزارهای تصویربرداری برای بررسی دقیق‌تر مغز استفاده کند. این ابزارها شامل:
- سی‌تی اسکن (CT Scan): یک نوع اسکن با استفاده از اشعه ایکس که تصاویر دقیقی از مغز ایجاد می‌کند. این اسکن برای تشخیص خونریزی، جراحات یا شکستگی‌های جمجمه مفید است.
- ام‌آر‌آی (MRI): این تکنیک از امواج مغناطیسی برای ایجاد تصاویر دقیق از بافت‌های نرم مغز استفاده می‌کند و می‌تواند برای بررسی آسیب‌های مغزی مفید باشد.
برای ضربه مغزی به چه پزشکی باید مراجعه کرد؟
برای تشخیص و درمان ضربه مغزی، معمولاً به پزشکانی که در زمینه آسیب‌های مغزی و نورولوژیکی تخصص دارند مراجعه می‌شود. مراحل اولیه ارزیابی معمولاً توسط پزشکان عمومی یا اورژانس انجام می‌شود، اما برای بررسی‌های دقیق‌تر و درمان طولانی‌مدت، ممکن است نیاز به مراجعه نورولوژیست‌ها در تشخیص و درمان اختلالات عصبی، از جمله ضربه مغزی، تخصص دارند. متخصص مغز و اعصاب می‌تواند ارزیابی‌های تخصصی‌تری برای بیمار انجام دهند و درمان‌های مورد نیاز را تجویز کنند.
اولین اقدام بعد از ضربه مغزی
اولین اقدام پس از ضربه مغزی اهمیت بسیاری دارد تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شده و بهبودی بیمار تسریع شود. مراحل اولیه اقدام به شرح زیر است:
📌 اطمینان حاصل کنید که بیمار هوشیار است و به سوالات پاسخ می‌دهد. در صورت از دست دادن هوشیاری، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
📌 تنفس، نبض و وضعیت عمومی بیمار را بررسی کنید. اگر مشکلاتی در این موارد مشاهده شد، فوراً اقدامات اورژانسی انجام دهید.
📌 اگر مشکوک به آسیب به گردن یا ستون فقرات هستید، از حرکت دادن بیمار خودداری کنید و منتظر کمک حرفه‌ای بمانید.
📌 بیمار را در مکانی آرام و راحت قرار دهید و به او کمک کنید تا استراحت کند.
📌 سر بیمار را بالاتر از بدن نگه دارید تا به کاهش ورم مغزی کمک کند.
📌 قرار دادن یخ بر روی ناحیه‌ای که ضربه وارد شده است می‌تواند به کاهش ورم و درد کمک کند. از قرار دادن یخ مستقیم بر روی پوست خودداری کنید و از حوله یا پارچه‌ای برای این کار استفاده کنید.
📌 وضعیت بیمار را به دقت نظارت کنید و در صورت بروز هر گونه تغییر در علائم، مانند تشدید سردرد، تهوع، استفراغ، گیجی، یا تغییرات در رفتار، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
📌 از دادن داروهایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن به بیمار خودداری کنید زیرا این داروها می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند. اگر نیاز به مصرف داروهای ضد درد دارید، از استامینوفن استفاده کنید.
📌 مصرف الکل و مواد مخدر می‌تواند علائم ضربه مغزی مانن: فراموشی را تشدید کند و روند بهبودی را کند نماید. اجتناب از مصرف این مواد اهمیت دارد.
📌 به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا ارزیابی کامل و دقیق از وضعیت بیمار انجام شود. پزشک ممکن است از ابزارهای تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی برای بررسی وضعیت مغز استفاده کند.
📌 پس از ارزیابی اولیه، پزشک ممکن است توصیه‌هایی برای استراحت، اجتناب از فعالیت‌های شدید و مراقبت‌های بیشتر ارائه دهد.
📌 پیگیری منظم با پزشک برای بررسی وضعیت بیمار و اطمینان از بهبودی کامل ضروری است.
دکتر ناصر مهربان متخصص مغز و اعصاب
فراموشی بعد از ضربه مغزی
فراموشی یکی از علائم شایع پس از ضربه مغزی است و می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود. این نوع فراموشی ممکن است شامل از دست دادن حافظه کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد و می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت یا حتی روزها و هفته‌ها طول بکشد. انواع فراموشی مرتبط با ضربه مغزی عبارتند از:
فراموشی پس‌گستر: در این نوع فراموشی، بیمار نمی‌تواند وقایع و اطلاعاتی که قبل از حادثه رخ داده را به خاطر بیاورد. که شامل از دست دادن حافظه برای چند دقیقه تا چند ساعت قبل از ضربه باشد.
فراموشی پیش‌گستر: این نوع فراموشی باعث می‌شود که بیمار پس از حادثه نتواند اطلاعات جدید را به خاطر بسپارد. بیمار ممکن است قادر به یادگیری و به یاد سپاری جدیدی نباشد یا به سختی بتواند اطلاعات جدید را به یاد بیاورد.
فراموشی موقعیتی: این نوع فراموشی موقت است و بیمار ممکن است تنها برای مدت کوتاهی پس از ضربه مغزی دچار فراموشی شود. معمولاً این حالت بهبود پیدا می‌کند حافظه بیمار بازمی‌گردد.
بیشتر بخوانید: راهکارهای تقویت حافظه
نتیجه‌گیری
ضربه مغزی یک آسیب جدی به مغز است که می‌تواند تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدتی بر سلامت جسمی و روانی فرد داشته باشد. علائم ضربه مغزی می تواند متعدد باشد و در فردی متفاوت ظاهر شود. تشخیص به موقع و دقیق ضربه مغزی و همچنین مدیریت به موقع آن می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کرده و روند بهبودی را تسریع کند. در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک به ضربه مغزی، مهم است که بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کنید تا درمان مناسب آغاز شود.
سلام من قبلا این علائم رو که میگم رو نداشتم تا یه شب نشسته بودم و یه کلیپس سر که پلاستیک فشرده یا کلیپس رگی زده بودم به سرم و یه نفر محکم با کف دست زد توی سرم به طوری که کلیپس شکسته شد توی سرم و دست طرف زخم شد چند ساعت بعد من هنگام خواب خیلی وحشتناک اذیت شدم انگار مغ و قلبم از کار بیفته یهو از خواب بلند می شدم و بعد صبح کارها رو به سختی انجام می‌دادم و بعد از اون زود سردرد شدیدی گرفتم و احساس تهوع داشتم ولی بالا نمی آوردم و بعد متوجه شدم هر شب می خوابم به محض اینکه به خواب می روم خواب می بینم و موقع بلند شدن هیچی یادم نیست و فراموش کردن چیزی یا کاری که می خواستم انجام بدم وسر درد با شنیدن صدای ارگ عروسی و حتی با خواندن چند خط یا یه صفحه از کتاب و حتی گفتن داستان و ناتوانی در گفتن چون واقعا سرم اذیت میشه تا نزدیک دو سال بعد از اون حادثه شب و روز سردرد شدید داشتم و الان هم حتی یک کیلو گرم بلند می کنم سردرد می گیرم الان با اینکه بیشتر از چهارساله میگذره ولی هنوز هم همه علائم بالا رو دارم و تا چیزی بردارم و یا یه صفحه بخونم که نمی توانم ادامه بدم و غیره سردرد میگیرم حتی امسال چند باری در معرض تریاک که مصرف می کردن قرار گرفتم چنان بلایی سرم اومد تا صبح جرات نکردم بخوابم انگار مغزم میخواست از کار بیفته و با دست به صورتم میزدم و صورتم رو می شستم خلاصه بوی تریاک بدترم کرد قبلا فقط سردرد شدیدی داشتم الان بعضی مواقع سردرد که می گیرم جرات نمی کنم بخوابم نکنه به کما برم