درد میگرن در کودکان

میگرن یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی در کودکان است که می‌تواند تاثیر عمیقی بر کیفیت زندگی آنان و خانواده‌هایشان داشته باشد. این نوع سردرد نه‌تنها با درد شدید همراه است، بلکه اغلب با علائم دیگری مانند حالت تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و صدا، و حتی اختلال در تمرکز همراه می‌شود. برخلاف باور عمومی که میگرن را بیشتر به بزرگسالان مرتبط می‌داند، این اختلال در کودکان نیز با شیوع قابل‌توجهی رخ می‌دهد و ممکن است با علائم دیگری همراه باشد تشخیص میگرن در کودکان به دلیل عدم توانایی کودکان در توصیف دقیق احساساتشان، چالش‌برانگیز است. در این مقاله، به بررسی علائم و علل میگرن در کودکان و همچنین راه‌های درمان آن می‌پردازیم.

میگرن در کودکان چیست؟

درد میگرن در کودکان، در مقایسه با بالغین، مدت زمان کوتاه تری دارد و محل آن دوطرفه، اغلب دو طرف پیشانی است. میگرن همچنین می‌تواند با اورا یا همان پیش درآمد (اختلال بینایی یا حسی) یا غیر بدون پیش درآمد (مثلأ فلج نیمه بدن یا سندرم آلیس در سرزمین عجایب) همراه شود. هم چنین برخی از دردهای میگرن در کودکان شامل علائم شکمی بدون سردرد هستند درمان میگرن مستلزم ترکیب یک برنامه درمانی حاد یا یک برنامه پیشگیری کننده است.

اپیدمیولوژی درد میگرن در کودکان

در ۷۵٪ کودکان، گزارش حمله شدید سردرد (میگرن) تا سن ۱۵ سالگی وجود دارد. سردردهای تکرار شونده شیوع کمتری دارند ولی همچنان شایع هستند. زمانی که سردردها بیش از ۱۵ روز در ماه رخ می‌دهد، خطر تبدیل به سردردهای روزانه بیشتر می‌شود. به همین دلیل است که باید سردردها درمان شوند و از تکرار آنها نیز جلوگیری شود تا مانع از تبدیل آنها به سردردهای مزمن شود.

میگرن می تواند روی زندگی کودکان به صورت غیبت از مدرسه، محدویت فعالیتها در منزل و محدود شدن روابط اجتماعی تاثیر گذار باشد. هرچه سردردها بیشتر تکرار می‌شوند، دامنه تاثیرات منفی آن ها افزایش پیدا می‌کنند و این مسئله می تواند منجر به عوارض بیشتر مثل اضطراب و دوری از مدرسه شود که مستلزم یک برنامه درمانی وسیع تر است.

تظاهرات درد میگرن در کودکان

معیارهایی به عنوان راهنما برای مطالعه علمی سردرد تعیین شده اند که در ویراست سوم طبقه بندی بین المللی اختلالات سردرد  خلاصه شده اند. انواع میگرن شامل دو دسته اصلی میگرن با اورا یا پیش درآمد  و میگرن بدون اورا می باشند.

میگرن بدون اورا

میگرن بدون اورا شایع ترین نوع میگرن در هر دو گروه سنی کودکان و بالغین می باشد. طبق معیارها حملات نیاز به تکرار شدن دارند.  ماهیت حمله ای و تکرار شونده  سردردها، به افتراق آنها از سردرد ثانویه کمک می کند.

• همان طور که میگرن را از سردرد تنشی متمایز می نماید. این موضوع می تواند در کودکان باعث محدودیت در تشخیص شود، زیرا آنها ممکن است در ابتدای شروع سردردها باشند
• طول مدت سردرد در بالغین ۴ تا ۷۲ ساعت تعیین شده است ولی در کودکان ممکن است حملات کوتاه تر باشند.

• بعضی از سردرد های طول کشیده نیز ممکن است میگرن باشند ولی حمله میگرنی که بیش از ۷۲ ساعت طول بکشد به عنوان یک واریانت به نام میگرن پایدار یا استاتوس میگرن طبقه بندی می‌شود.
• کیفیت درد میگرن کودکان، اغلب، اما نه همیشه، ضربان دار و کوبنده است. در کودکان کم سن، اخذ این نکته در شرح حال با چالش همراه است.
• محل درد در میگرن کلاسیک، یک طرفه (همی کرانیا) توصیف شده است ولی در کودکان به طور شایع تر دوطرفه است.
• حملات میگرن معمولا به دنبال فعالیت بدتر می شوند یا باعث تغییر در سطح فعالیت بیمار می گردند. این وضعیت به طور کلاسیک در بالغین دیده می شود که مثلا وقتی از پله ها بالا یا پائین می روند، سردردشان  بدتر می شود.
• در کودکان، اغلب این شرح حال اقتباس  نمی‌شود. با این حال تغییر در الگوی فعالیت کودک را می‌توان به سهولت با کاهش بازی کردن یا فعالیت فیزیکی در وی مشاهده نمود.
• در کودکان بزرگتر، در طول یک حمله سردرد، ممکن است محدودیت در ورزش ایجاد شود.

علائم میگرن در کودکان چیست ؟

میگرن ممکن است دارای علائم همراه متفاوتی باشد. در کودکان کم سن تر، تهوع و استفراغ ممکن است واضح ترین علایم  بوده و اغلب بارزتر از سردرد می باشد.

• غالبا این وضعیت با بیماری های دورهای مختلف دستگاه گوارش هم پوشانی دارد از جمله دردهای شکمی تکرار شونده استفراغ مکرر، استفراغ دوره ای و میگرن شکمی، وجود همه این وضعیت های مرتبط، با افزایش ابتلا به میگرن در آینده همراه است.
• غالب اوقات، استفراغ های مکرر اوایل کودکی ممکن است در واقع به علت میگرن باشند ولی از کودک در مورد سردرد سؤال نمی شود با وی قادر به توصیف سردردش نیست. وقتی وجود سردرد روشن می شود، تشخیص قبلی بیماری دستگاه گوارش، رد می گردد.
• زمانی که سردرد وجود دارد، همراهی استفراغ با آن شک به یک سردرد ثانویه را بر می انگیزد به ویژه سردردهای مرتبط با افزایش فشار داخل جمجمه ای. یکی از موارد خطوط قرمز برای این وضعیت، استفراغ روزانه یا تقریبا هر روزه در اوایل صبح و یا سردردی است که کودک را از خواب بیدار می کند.
• وقتی سردرد همراه با حملات استفراغ، به صورت حمله ای رخ داده و بدتر شونده نیست، احتمال بیشتری هست که تشخیص، میگرن باشد. استفراغ و سردردی که به علت افزایش فشار داخل جمجمه ای است بیشتر اوایل بیدار شدن از خواب روی داده و با ادامه وضعیت ایستاده، بهتر می شود.
• برخلاف آن، اگر میگرن حین بیدار شدن از خواب وجود داشته باشد، برخاستن از بستر و انجام فعالیتهای طبیعی در حالت ایستاده، معمولا باعث بدتر شدن سردرد و استفراغ می شود.
• با بیش ترشدن سن کودک علائم حساسیت به نور و صدا واضح تر می شوند.

انواع درد میگرن در کودکان

میگرن در کودکان می‌تواند با اشکال متنوعی ظاهر شود که هر یک با علائم و ویژگی‌های خاصی همراه است. شناخت انواع میگرن در کودکان برای تشخیص دقیق و درمان موثر ضروری است. در ادامه، مهم‌ترین انواع درد میگرن در کودکان تشریح خواهیم کرد:

میگرن بدون پیش‌درآمد یا همان میگرن ساده

این نوع از شایع‌ترین انواع میگرن در کودکان است و معمولاً با سردرد متوسط تا شدید همراه است که ممکن است یک‌طرفه یا دوطرفه باشد. علائم دیگر شامل حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور یا صدا است. میگرن ساده فاقد پیش‌درآمد یا علائم هشداردهنده‌ای است که قبل از شروع سردرد رخ دهد.

میگرن با پیش‌درآمد یا میگرن کلاسیک

در این نوع میگرن، علائم هشداردهنده‌ای به نام “آورا” قبل از شروع سردرد ظاهر می‌شود. این علائم ممکن است شامل تغییرات بینایی (مانند دیدن نقاط نورانی یا خطوط زیگزاگ)، بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها، و اختلال در گفتار باشد. سردرد معمولاً پس از آورا شروع می‌شود و می‌تواند شدید باشد.

میگرن شکمی

میگرن شکمی بیشتر در کودکان دیده می‌شود، به جای سردرد، با درد شکمی همراه است. درد معمولاً در ناحیه مرکزی شکم متمرکز است و ممکن است با حالت تهوع، استفراغ، و رنگ‌پریدگی همراه باشد. کودکان مبتلا به میگرن شکمی اغلب در بزرگسالی به میگرن کلاسیک دچار می‌شوند.

میگرن سرگیجه‌ای

این نوع میگرن با سرگیجه‌های مکرر و احساس عدم تعادل مشخص می‌شود. کودکان ممکن است احساس کنند که محیط اطراف در حال چرخش است. این حالت ممکن است با سردرد، حالت تهوع و حساسیت به نور و صدا همراه باشد.

میگرن با فلج نیمه‌بدن (همی‌پلژیک)

این نوع نادر میگرن با ضعف یا فلج موقت در یک سمت بدن همراه است که ممکن است چند ساعت یا حتی چند روز طول بکشد. علائم دیگر شامل اختلال در گفتار و سردرد شدید است. این نوع میگرن می‌تواند باعث نگرانی زیادی در والدین شود و نیاز به بررسی‌های دقیق پزشکی دارد.

میگرن چشمی

میگرن چشمی با اختلالات بینایی مانند دیدن نقاط نورانی، کوری موقتی یا دوبینی مشخص می‌شود. این علائم ممکن است با سردرد یا بدون آن رخ دهند. این نوع میگرن به‌ویژه نیاز به پیگیری پزشکی دارد، زیرا ممکن است با سایر مشکلات چشمی اشتباه گرفته شود.

میگرن مزمن

میگرن مزمن به سردردهایی اطلاق می‌شود که حداقل ۱۵ روز در ماه و به مدت سه ماه یا بیشتر رخ می‌دهند. این وضعیت می‌تواند به‌شدت کیفیت زندگی کودک را تحت تاثیر قرار دهد و نیازمند برنامه درمانی جامع و مداوم است.

علت ابتلا به درد میگرن در کودکان

ابتلا به میگرن یک عارضه ارثی به شمار می آید که در خانواده ها تداوم می یابد و طبق آمار۹۰% کودکان مبتلا به درد میگرن یکی از خویشاوندان درجه اول یا دوم آنها مبتلا به سردردهای تکرار شونده است. بنابراین برای تشخیص نیاز به اخذ تاریخچه خانوادگی سردرد هست. اما اگر در تاریخچه خانوادگی، سابقه میگرن وجود نداشته باشد؛ علت آن ممکن است عدم آگاهی از وجود میگرن در خانواده یا وجود یک سردرد ثانویه زمینه ای در کودک باشد.در ادامه به تشریع علل ابتلا کودکان به میگرن را بیان خواهیم کرد:

✔ اصلی‌ترین دلایل ابتلا به میگرن در کودکان، زمینه ژنتیکی است. تحقیقات نشان داده است که اگر یکی از والدین به میگرن مبتلا باشد، احتمال بروز این بیماری در کودک به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. ژن‌های مرتبط با حساسیت سیستم عصبی و پردازش درد می‌توانند در این میان نقش کلیدی داشته باشند.

✔ در کودکان مبتلا به میگرن، سیستم عصبی به محرک‌های مختلف حساس‌تر عمل می‌کند. تغییرات در سطح مواد شیمیایی مغز، به‌ویژه سروتونین، می‌تواند یکی از علل اصلی شروع حملات میگرنی باشد. این تغییرات ممکن است باعث التهاب عروق مغزی و تحریک اعصاب حساس به درد شوند.

✔ محرک‌های محیطی نقش مهمی در ایجاد یا تشدید میگرن در کودکان دارند. 

✔ در دختران نوجوان، تغییرات هورمونی مرتبط با دوران بلوغ می‌تواند میگرن را تشدید کند. کاهش یا افزایش سطح استروژن به‌ویژه در دوران قاعدگی می‌تواند عامل بروز سردردهای شدید باشد.

✔ برخی از بیماری‌ها یا شرایط زمینه‌ای، مانند سینوزیت مزمن، آلرژی‌ها یا اختلالات اضطرابی، می‌توانند ریسک ابتلا به میگرن را در کودکان افزایش دهند.

عوامل محرک و علل درد میگرن در کودکان

میگرن در کودکان می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و فیزیولوژیک باشد. در ادامه، عوامل محرک و علل اصلی درد میگرن در کودکان شرح داده شده است:

استرس و فشار روانی: اضطراب، استرس‌های تحصیلی، یا مشکلات خانوادگی می‌توانند محرک مهمی برای میگرن در کودکان باشند. سیستم عصبی کودکان در برابر فشارهای روانی حساس‌تر است و ممکن است به شکل سردردهای میگرنی واکنش نشان دهد.

کم‌خوابی یا اختلالات خواب: خواب ناکافی یا بی‌کیفیت یکی از عوامل شایع در تحریک میگرن است. تغییرات در الگوی خواب، مانند دیر خوابیدن یا زود بیدار شدن، می‌تواند تعادل شیمیایی مغز را مختل کرده و منجر به شروع سردردهای میگرنی شود.

تغذیه نامناسب: برخی مواد غذایی یا رژیم‌های غذایی نامتعادل می‌توانند عامل محرک میگرن باشند.

 تغییرات محیطی: تغییر در شرایط محیطی مانند افزایش یا کاهش ناگهانی دما، رطوبت بالا، نورهای شدید، یا سروصداهای بلند می‌توانند در تحریک حملات میگرنی نقش داشته باشند.

کم‌آبی بدن: عدم مصرف کافی مایعات، به‌ویژه در کودکان فعال یا در شرایط آب‌وهوایی گرم، می‌تواند منجر به کاهش جریان خون مغز و تحریک سردردهای میگرنی شود.

عفونت‌ها و بیماری‌ها: برخی بیماری‌ها و عفونت‌ها، مانند عفونت‌های تنفسی فوقانی، آنفلوآنزا، یا سینوزیت، می‌توانند به‌عنوان محرک‌های موقت میگرن عمل کنند.

فعالیت بدنی شدید: ورزش‌های سنگین یا فعالیت‌های بدنی طولانی‌مدت ممکن است فشار زیادی بر بدن کودک وارد کرده و باعث تحریک سردردهای میگرنی شود.

تشخیص میگرن در کودکان

گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی کامل از جمله مهمترین اقدامات بهترین متخصص میگرن تهران برای تشخیص میگرن در کودکان است.

طی شرح حال لازم است ارزیابی از نظر علائم پیش درآمد سردرد، هر نوع حادثه تحریک کننده، زمان وقوع سردرد، علائم نورولوژیک همراه و مشخصات دقیق سردرد صورت گیرد که شامل فرکانس، شدت، طول دوره، علائم همراه، استفاده از دارو و میزان ناتوانی حاصل از سردرد می باشد.

تخمین میزان ناتوانی، از روی تاثیری که سردرد روی فعالیت های مدرسه، خانه و فعالیتهای اجتماعی دارد، صورت می گیرد. شرح حال خانوادگی سردرد و هر نوع مشکل سلامتی عمومی، روانی یا نورولوژیک نیز، هم از نظر شناسایی میگرن درون خانواده و هم از نظر اختلالات سردرد ثانویه، مهم می باشد.

نفوذ خانوادگی میگرن به قدری قوی است که عدم وجود شرح حال خانوادگی از میگرن یا مقدهای آن، باید متخصص مغز و اعصاب در تهران را به انجام تصویربرداری مغز ملزم سازد. هنگامی که سردردها مقاوم به درمان هستند، باید شرح حالی از نظر وضعیت های بالقوه همراه مثل اختلالات خلق و سوء مصرف مواد، به ویژه در نوجوانان که می توانند پذیرفتن برنامه درمانی و تبعیت از آن را توسط بیمار تحت تأثیر قرار دهند اخذ شود.

• تصویربرداری در موارد زیر درخواست می شود: زمانی که معاینه نورولوژیک غیرطبیعی است یا حین سردرد علائم نورولوژیک غیر معمول وجود دارد، وقتی کودک سردردهایی دارد که او را از خواب بیدار می‌کند یا حین بیدار شدن از خواب وجود دارد و با گرفتن وضعیت ایستاده برطرف می شود.
• در این موارد، MRI روش انتخابی است زیرا بیشترین حساسیت را برای نشان دادن ضایعات حفره خلفی داشته و نیز کودک را در معرض اشعه قرار نمی دهد.
• در کودکی که سردرد وی ناگهانی بوده و در شروع،بیشترین شدت را دارد باید به منظور یافتن خونریزی مغزیCT اسکن انجام شود و در صورتی که خونریزی یافت نشده پونکسیون لومبر جهت بررسی گرانتوکرومی مایع مغزی نخاعی  انجام شود.
• شواهدی وجود ندارد که انجام مطالعات ازمایشگاهی با الکتروانسفالوگرام در میگرن تیپیک بدون او را یا میگرن با او را کمک کننده باشد.

تأثیر هورمون‌ها و بلوغ در میگرن در کودکان

تغییرات هورمونی و آغاز بلوغ می‌توانند نقش مهمی در بروز و تشدید میگرن در کودکان داشته باشند. در این دوره، تغییرات جسمی و شیمیایی در بدن رخ می‌دهد که می‌تواند بر حساسیت سیستم عصبی و عملکرد مغز تأثیر بگذارد.

شروع تغییرات هورمونی در بلوغ

بلوغ یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی است که با تغییرات هورمونی عمده همراه است. این تغییرات معمولاً با افزایش سطح هورمون‌هایی مانند استروژن و تستوسترون مشخص می‌شوند. این هورمون‌ها می‌توانند بر الگوهای میگرن اثر بگذارند، به‌ویژه در کودکانی که مستعد میگرن هستند.

میگرن در دختران و نقش استروژن

دختران بیشتر از پسران تحت تاثیر میگرن ناشی از تغییرات هورمونی قرار می‌گیرند. استروژن، هورمونی که در دوران بلوغ به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد، نقش اساسی در تحریک میگرن دارد.

نقش تستوسترون در پسران

در پسران، افزایش سطح تستوسترون در دوران بلوغ می‌تواند با تغییراتی در سیستم عصبی و واکنش‌های مغزی همراه باشد. اگرچه میگرن در پسران کمتر از دختران دیده می‌شود، اما این تغییرات هورمونی نیز می‌توانند تاثیرگذار باشند.

حساسیت سیستم عصبی در دوران بلوغ

در دوران بلوغ، سیستم عصبی کودکان نسبت به عوامل محیطی و داخلی حساس‌تر می‌شود. این تغییرات ممکن است باعث افزایش واکنش‌های مغز به محرک‌هایی مانند استرس، بی‌خوابی، یا تغذیه نامناسب شوند که همه می‌توانند آغازگر میگرن باشند.

درمان درد میگرن در کودکان 

درد میگرن در کودکان می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، اما خوشبختانه درمان‌های موثری برای کاهش و مدیریت این درد وجود دارد. درمان میگرن در کودکان معمولاً ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، داروها و تکنیک‌های غیر دارویی است. در ادامه به برخی از روش‌های درمانی اشاره می‌شود:

تغییرات سبک زندگی

• استراحت کافی: خواب مناسب و به‌موقع برای کودکان مبتلا به میگرن بسیار مهم است. بی‌خوابی یا خواب نامنظم می‌تواند از عوامل محرک میگرن باشد.
• تغذیه سالم و منظم: وعده‌های غذایی سالم و منظم، به‌ویژه پرهیز از غذاهای محرک مانند شکلات، پنیر و غذاهای فرآوری‌شده، می‌تواند به پیشگیری از حملات میگرن کمک کند.
• مدیریت استرس: آموزش تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و یوگا می‌تواند به کودکان کمک کند تا استرس خود را کنترل کنند، زیرا استرس یکی از محرک‌های شایع میگرن است.

درمان‌های دارویی

• مسکن‌ها: پزشک ممکن است مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن را برای تسکین درد در مراحل اولیه میگرن توصیه کند. این داروها باید به‌موقع و با دوز مناسب مصرف شوند.
• داروهای پیشگیرانه: در صورتی که کودک به‌طور مکرر دچار میگرن شود، پزشک ممکن است داروهای پیشگیرانه‌ای مانند بتابلاکرها، داروهای ضدافسردگی یا داروهای ضد صرع را برای کاهش تعداد حملات میگرنی تجویز کند.
• داروهای خاص میگرن (تریپتان‌ها): در موارد شدیدتر، داروهای تریپتان که به‌طور خاص برای درمان میگرن استفاده می‌شوند، می‌توانند برای کودکان زیر نظر پزشک تجویز شوند.

تکنیک‌های غیر دارویی

• آب درمانی و کمپرس سرد: استفاده از کمپرس سرد روی پیشانی می‌تواند به کاهش درد میگرن کمک کند.
• روش‌های آرام‌سازی: تکنیک‌های آرامش‌بخشی مانند بیوفیدبک و هیپنوتراپی ممکن است برای کودکانی که به‌طور مکرر از میگرن رنج می‌برند، مفید باشند.

مدیریت عوامل محرک

• شناسایی و پرهیز از محرک‌ها: ثبت محرک‌های میگرن از جمله نورهای شدید، صداهای بلند یا تغییرات هورمونی به کودک کمک می‌کند تا از موقعیت‌های محرک دوری کند و حملات میگرنی را کاهش دهد.

سوالات متداول درباره درد میگرن در کودکان

نتیجه‌گیری

میگرن در کودکان ممکن است چالشی بزرگ برای خود کودک و والدین باشد، اما با شناخت درست علائم، مدیریت مناسب و دریافت درمان‌های مؤثر، می‌توان این درد طاقت‌فرسا را کنترل کرد. از تغییرات ساده در سبک زندگی گرفته تا درمان‌های دارویی تحت نظر پزشک، راه‌های زیادی برای کمک به کودکان مبتلا به میگرن وجود دارد. با توجه به حمایت و مراقبت‌های لازم، بسیاری از کودکان می‌توانند دوران رشد خود را با کمترین درد و بیشترین لذت سپری کنند، و به تدریج یاد بگیرند که چگونه با این مشکل مقابله کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.